Mate Saur-matua Namate saur-matua ima molo mate sada natua-tua - TopicsExpress



          

Mate Saur-matua Namate saur-matua ima molo mate sada natua-tua naung simpan (hot ripe jala gok adat) sude angka ianakhonna, jala marpahompu sian anak marpahompu sian boru. Hira so adong be lungun dohot tangis di son, nang pe nian hansit do namarsirang sian natua-tua na sadiri. Alana, sude ianakhonna nunga singkop gabe jala horas. Asa angka gondang dohot angka namanortor nama taida di son. Alai adong dope didok mate saur-matua maulibuling. On nama natumimbo pandohan molo mate natua-tua. Didok mate saur-matua maulibulung, molo sude ianakhonna nunga simpan, marpahompu sian anak songon i sian boru, mamora jala marsangap, jala ndang adong anakhonna naung manjoloi natua-tua i (jumolo mate), singkop ma-ngolu dope sude. Molo di tingki on hira jarang nama niida mate saur-matua mauli bulung. Alai, molo mate saur-matua godang dope taida di masyarakat Batak. Godang do taboto rumang dohot ruhut-ruhut ni paradaton di ulaon saur-matua, jala hira dos do i dohot ulaon saur-matua namauli bulung. Molo masa ulaon si songon on di bona pasogit, olo do sampe lima ari manang lobi tahe asa ditaruhon bangke tu udean (batu na pir). Sai ditortori, digondangi, mungkin sipata asing tahe musik dibahen angka pinomparna laho pasangaphon natua-tuana naung jumolo i. Songon i angka sipanganon tu angka tutur, diparade do arian dohot borngin. Alai molo namasa di hita di tano parserahan on ndang pola be songoni tabahen. Songon i muse do niida angka naung niulahon ni angka tutur. Asal ma unang mangurangi makna ni paradaton i, disesuaihon ma tu angka situasi, kondisi, tempat, waktu, materi dohot angka pertimbangan naasing dope. Molo tung pe adong namasa di tonga-tonga ni keluar-ganta, tabahen ma nian ulaon i praktis, hot di ruhut dalihan natolu. Angka siulaon molo mate saur-matua ima: Dibahen ma ulaon pangarapoton, sipata didok martonggo raja. Marpungu ma di si sian Dalihan Natolu. Marsipanganon do di son jala denggan manghatai angka raja. Ia di pangarapoton i hira napasahathon konsep di ulaon partuat ni namonding i do i, asa dituturi jala disauri angka tutur, lumobi sian horong ni hula-hula dohot tulang. Hira sarupa do tu ulaon sari-matua molo di angka pangarapoton. Ditariashon haha/anggi ni hasuhuton ma angka konsep pangidoan nasida hombar tu napatuahon naung jumolo i. Sahat ma i tu namanjalo/pasangaphon angka hula-hula dohot tulang, songon i tu boan (galang) sipatupaon nasida dipartuat ni namonding (lombu manang horbo –gajah toba didok) ima panjuhuti, ulos saput, ulos holong, dohot angka na asing. Molo ina do namate saur-matua, dihatai ma sahat tu ungkap hom-bung. Alana, ina do sitiop hombung i. Na somal taida, molo di ulaon saur-matua di tano parserahan on, lumobi di Jabotabek sekitarna, gabe dipadomu (dipasada) nama galang (panjuhuti) di ulaon mangarapot dohot napasidunghon ari-ari ni namate i. Hape molo di bona pasogit asing do i dibahen. Jadi olo do dua pinahan manang sada sigagat duhut dipatupa di si, asing ni angka pandungoi. Molo taringot tu angka pambagian ni parjambaran juhut hot ma i mardalan sesuai tu adat nasomal dohot tu namasa di huta i (Samosir, Toba, Silindung, manang Humbang). Di ulaon adat namate saur-matua jot-jot do muse tahe tabege angka pandohan ima sijagaron, mardondon tua, dondontua, mangarapot, ungkap hombung, manuan ompu-ompu. Sudena i angka nauli ma i tutu, molo dung sian angka dos ni roha di panghataion. Namasa jala nasomal taida di ulaon adat namate saurmatua ima di na ro horong ni angka hula-hula laho pasahathon ulos holong tu sude ianakhon ni naung jumolo i, jala ingkon tangkas ma i muse dialusi hasuhuton di napasahathon piso-piso naganjang, ima berupa hepeng tu hula-hulana. Molo taringot tu pambagian ni jambar di ulaon saur-matua, somalnana, marguru tu hasomalan di luatna do i, hombar ma i tu hata ni natua-tua namandok: Asing dolok asing ma nang duhutna, Asing luat asing di nang ruhutna, Gabe ma jala horas. Asi ma roha ni Tuhanta, dilehon di hita hahipason dohot hagabeon, hamoraon, hasangapon, asa dapot ma nang di hita songon hata ni umpasa: Andor halumpang ma togu-togu ni lombu, Andor hatiti ma togu-togu ni horbo. Gabe jala horas hita on sahat tu saur matua, Sahat tu na marnini sahat tu na marnono. Marnida pardalan ni Adat Batak siganup ari, di Las ni roha nang di Habot ni roha pe, gabe tar-onjar do roha patupa sada buku asa adong parsiajaran ni angka dongan naso apala tangkas dope umboto pardalan ni Adat i. Mangihuthon pandok ni angka dongan, sada apala na masalah di angka dongan ima di na Mandok hata di ulaon Adat Batak i, hape na mandok hata i do ianggo apala impola ni ulaon i. Siala ido umbahen bage taronjar roha laho patupa sada buku parsiajaran na margoar MARSIAJAR MANDOK HATA & MANGHOBASI ADAT BATAK. Marhite buku on, diparsinta roha gabe boi ma boto-on ni angka dongan taringot tu ragam ni Hata Sidohonon tingki mangulahon adat Batak huhut Pangulahonna. Dang apala patut dope nian dohonon on buku, ai holan patoranghon cara cara mandok hata do isi na dohot pardalan/panghobasion ni adat i, anggiat denggan pardalan ni ulaon adat ni angka dongan lumobi ma panghobasion na. Ai tung mansai ringkot do Panghobasion, Pangaradeon na denggan di na laho mangulahon adat batak iba, mulai sian na mangarangrangi sahat tu na jumpang tingki na laho mangulahon. Molo humurang panghobasion i disi do jotjot tubu Ungut ungut, sarita, dohot hata-hata na hurang tabo begeon ni pinggol sian dongan tubu, boru-bere dohot hula hula ro di dongan na asing. Hape yanggo di roha nian tung unang adong na marungut-ungut dohot sarita. Tarpangke do dison hata ni situa tua na mandok, salah mandasor sega luhutan. Lapatanna, isara ni busuk busuhan di hauma, molo dang denggan dasor ni busuk busuhan i, olo do mapuntar busuk-busukan i. Susunan isi ni buku pinatupa tudos tu pardalanan “Ngolu” ni Hajolma-on dibagasan adat batak ima Ulaon-ulaon adat Managam Haroan (Pasahat Ulos Mula Gabe), Maranggap, Tardidi, Malua sian pangkakungi (Sidi), Na Hot Ripe /Mar-ripe, sahat tu Ulaon Habot Ni Roha – Saur Matua dohot Adat Batak na asing kl. 24 macam. Tangkas taboto, dang adong pangulaon ni adat batak na so adong panghurangi-na. Alai molo tung boi antong ni usahahon ma asa met met panghurangi na i asa las roha ni tutur dohot undangan na liat na lolo. Sian na ni ida na sai leleng on, tarsongon on ma ragam ni ulaon na gabe bonsir ni ungut ungut – sarita, dohot hata na binege: Ø Na parjolo, ima parboa-boa-an tu haha anggi na sahasuhuton, boru dohot bere na hurang denggan. Ø Na paduahon ima Gokhon / undangan tu angka tutur dohot dongan na patut si gokhonon-undangon hape dang sahat undangan tu nasida. Ø Na patoluhon ima sipanganon dohot siinumon (konsumsi) di ulaon i na so mencukupi. Ø Na paopathon ima jambar na patut sijaloon ni angka tutur na ni Gokhon mulai sian Jambar juhut/ Dekke, Ulos, Boras, Piso piso, Pasi tuak na tonggi, dohot angka na hombar tu si. Sipata olo do ungut ungut i dang apala toho manang salah alamat, ai diparsinta nasida angka na so patut sijaloon na. Alai songon ipe i tong do ingkon denggan alusan molo jumpa adong sarita-ungut ungut. Ido asa sahat nidok ni situa-tua na mandok “Manat mardongan tubu, Elek marboru, Somba marhulahula jala Dadap marsihal sihal”. Taringot di sihal sihal, di angka ari na marpudi on, adong deba dongan mandok na so masuk i do tu uhum ni adat batak dohot alasan ai Dalihan Na Tolu i, tolu do batu na.Lupa nasida, dang adong na sai dos manang tipak balga dohot bentuk ni batu na laho gabe dalihan /tataring-i jadi porlu adong panoloti na. Jadi asa helleng manang dos dos parpeak ni batu i, ringkot do disi adong halang. Ido na nidok na sihal sihal ima padoshon manang pahothon parpeak ni batu i dungi denggan ma mangaloppa angka siloppaon na tabo. Dungi ditingki na ingkon mangarerak do sude jolma i, marpungu dohot angka dongan na asing ima angka dongan naso adong hubungan ni partuturan tu nasida baik songon dongan sabutuha, boru manang hulahula pe. Onpe diragam ni angka ulaon adat batak i, tung ta pareak ma angka na dumenggan, gok dame dohot las ni roha, anggiat mardalan dohot denggan ulaon i. Ditoru on pinatupa do angka na ringkot sibotoon di ragam ni adat batak–i. Buku on harororan ni parbinotoan adat batak ala mansai marragam ragam do sifat ni adat i. Boi ma ta pangke laho manamba na taboto, mangorui hahurangan, di na laho manangulahon adat-i hita. Tu angka dongan na lobi boto, dohonon do Marsantabi iba molo tung adong na asing sian na taboto na tarsurat dibuku on. Mauliate ma mardongan tabe. Pangantusion tu Ulaon Martonggo Raja – Marria Raja Molo didok martonggo raja manang marria raja, na marlapatan do i mangido pangurupion, panuturion di angka na mardongan tubu, boru, bere, dongan sahuta, molo marulaon pamulihon boru manang pangolihon anak. Pinatorang ma jolo saotik taringot tu pangantusion martonggo raja dohot marria raja. Molo di ulaon alap jual lapatanna ulaon di alaman ni parboru– pihak parboru ma na mambahen martonggo raja, di paranak marria raja. Sebalikna, molo ulaon taruhon jual lapatanna ulaon di alaman pihak paranak di pamasa paranak ma ulaon martonggo raja, jala parboru mambaen marria raja. Sian hatorangan na di ginjang i boi simpulhononta : Martonggo Raja di Suhut Bolahan Amak (suhut par alaman) Marria Raja di Suhut Naniambangan (suhut na naeng ro tu alaman ni parpestaan) Note: Molo ro tu hita gonghon dohot jau-jou laho Martonggo Raja, sian gonghon /undangan i nunga botoon hita do bolahan amak. Hape sipata ni parrohahon ndang hita bolahan amak alai undangan Martonggo Raja (seharusnya Marria Raja). Sasintongna sian undangan i pe nunga pintor habotoan ise na bolahan amak, jadi tingki laho mambahen gonghon /undangan ingkon taparate atehon jala marsitiroan ma angka namarhaha maranggi (sapanganan). Di ulaon Martonggo Raja manang Marria Raja di subut jala di buat suhut do roha ni angka tutur asa rade jala dohot nasida berpartisipasi di ulaon i hombar tu ruhut-ruhut ni paradaton, jala hira di tingki on ma dibagihon (di distribusihon) undangan tu angka tutur. Dipatupa hasuhuton di si sipanganon. Jala molo tung adong pe dipatupa di si tudu-tudu ni sipanganon hira jambar ni adopan (jambar bersama) do i. Di tingki on ma sude dihatai angka persiapan ulaon, Raja Parhata, dohot angka na porlu di ulaon i jala ise namangulahon (pembagian tugas). Tar songon on ma partording ni ulaon i. Dung hira pungu sude angka na ginokhon ni hasuhuton, misal Raja Pane, Raja Dori, Raja Boltok, Boru dohot Raja ni Dongan Sahuta, hundul ma marsiadopa hasuhuton dohot dongan tubu rap dohot dongan sahuta. Dung tipak parhundulna dihobasi ma laho marsipanganon. Paidua ni Suhut: Di hita namardongan tubu, suang songoni nang Raja ni Dongan Sahuta nami, dohot Raja ni Borunami, suman tu gonghon (undangan) naung hupasahat hami jala ala nunga dapot tingki, indok roha nami asa ta mulai ma ulaonta jadi boha dos ma rohanta asa jolo marsipanganon ma hita. Dongan Tubu dohot Dongan Sahuta: Nauli suhut nami. Paidua ni Suhut: Borunami asa boan hamu ma tu son tudu-tudu ni sipanganon. Dung i peakhon ma di tonga-tonga ni namarsiadopan. Dihamu Raja naginokhon Raja ni Dongan Tubu, suang songoni Raja ni Dongan Sahuta, Raja ni Boru dohot Berenami, sian las ni roha nami di son hupatupa hami do sipanganon namarsaudara asa pamurnas ma on antong tu daging saudara ma tu bohi, sipaneang holi-holi jala sipasindak panaili. Las ma rohanta. Dongan Tubu dohot Dongan Sahuta: Mauliate ma di hamu suhut nami. (Laos di putarhonma di ingananna tudu-tudu ni sipanganon 3 hali jala di dok : Ala jambar na niadopan do on na rap manjalo do hita salauhutna ate ?. Dungi di olophon natorop. Dungi martangiangma sian hasuhuton, jala marsipanganon ma jala didok ma huhuasi ni sipananganon). Paidua ni Suhut: Sitiktik marsigompa, golang-golang pangarahutna, Molo tung songon on pe natarpatupa hami, sai godang ma pinasuna. Di olophon natorop Catatan parbagi ni jambar surung-surung martonggo raja dohot ria raja (Sitorus Boltok suhut) Asa denggan parbagi ni jambar i, unang pola sude na ro mamboan jambar, dumenggan ma dibagi marsuhu-suhu, asa toho parsahat ni jambar i. Tarsongon on ma parbagina: Jambar tu Sitorus Pane : Parsanggulan(namarngingi) parsiamun Jambar tu Sitorus Dori : Parsanggulan(namarngingi) parhambirang Jambar tu Sitorus Boltok : Dibuat sian ihur-ihur Jambar tu Parsadaan : Dibuat sian ihur-ihur Jambar tu Raja Parhata : Satonga somba-somba Jambar tu boru (suhut) : Osang parsiamun Jambar tu boru parsadaan : Osang parhambirang Jambar tu bere : Soit Jambar tu Pariban : Soit Tu ale-ale /Dongan sahuta : Soit Tu Pangula ni Huria : Soit (tingki martumpol) Jambar na tinggal di pasahat tu hasuhuton (suang songoni ma molo Sitorus Pane manang Dori suhut) Note: Mar piga-piga hali ni parrohahon parjambaran di ulaon martonggo raja dohot ria raja hurang diparateatehon, sahira na asalma di jal-jali jambar i jala di pamasuk tu plastik, tingki dung naeng mulak be pe baru di pambagi i jambar i. Dung sidung namarsipanganon di uduti ma dohot na marsisisean. Marsiaturan ma Raja Pane dohot Raja Dori laho marsisisean tu hasuhuton. Somalna Raja Dori do na gabe parsinabul alai jolo marsipasangapan dipangkataion ise nagabe raja panise di ulaon i. Raja Panise: “Di hamu Hasuhuton nami, nunga rap sagat hita marlompan na tabo, mangan indahan na las dohot minum aek sitio-tio jala nangkin sian las ni roha mu tangkas do di pasahat hamu jambar naniadopan ima tudu-tudu ni sipanganon. Asa songon ni dokni natua-tua Gonghon inna sipaimaon, Joujou siadopan. Hami pe antong dongan tubu mu suang songoni nang dongan sahutanta dohot borunta nunga ro mangadopi gonghon dohot joujou mu. Asa tangkas ma di paboa hasuhuton nami dia ma naneng si hataan jala aha ma nanaeng si ulahononta umbahen na di gonghon hamu hami, botima Paidua ni Suhut: Maulitae ma tutu di haradeon dohot harentaon ni rohamu mangadopi gonghon dohot joujou nami, asa songon hata ni situa-tua namandok: Pusuk ni tobu na poso uram-uram ni situma Sungkunon ma gogo tu na poso, ruhut adat tu natua-tua Jala ingot do hami tong di hata na mandok Molo tinallik huling-huling tarida ma holi-holi. Molo anggina na gabe husuhuton, ba hahdoli ma na gabe panamboli. Jadi nuaeng namangido panuturion dohot pangurupion ma hami sian hamu hahadoli nami Raja Pane, Raja Dori suang songoni nang Raja ni Dongan Sahuta dohot Boru/Bere ima di sangkapta nanaeng patupa ulaon ………(hasuhuton paboahon rumang ni siulaon, jala mangido pangurupion dohot panuturion, asa mardalan ulaon i sudena dohot denggan). Dung diolophon situan natorop diuduti ma tu pembagian tugas. (Raja parhata sian hahadoli Raja Dori ma somalna ala Raja Boltok hasuhuton). Di ulaon Tonggo Raja/ Ria Raja on ma sude di hatai angka persiapan ulaon, Raja Parhata, dohot angka na porlu di ulaon i jala ise namangulahon (pembagian tugas) termasuk : - Ulaon Unjuk dialaman/gedung, na martugas dohot haporluon tusi. - Godang ni undangan (kapasitas gedung dohot sipanganon na diparade — alai molo di huta Raja do manibang piga tenda sipasangon dohot amak sipabolahon, sadia godang boras si lompaon, martimbang sadia ma pinahan lobu manang sipiga kaleng ma sigagat duhut) - Pendistribusian undangan - Sibuha-buhai - Amplop dohot isina siparadeon ni hasuhuton (ulakni tandok, ulak ni dekke, piso-piso, pinggan panganan manang ulos tinonun sadari) - Ulaon di Gareja dohot na martugas (mandok hata hamauliateon) - Si tiroan do hasuhuton tu na laho pasahat amplop upa tulang/tintin marangkup dohot pingganpanganan - Si tiroan do hasuhuton di angka sijalo ulos (manang na apasahat ulos) - Si tiroan do hasuhuton di angka hata tu laho pasahat ulos - Ulaon Tingkir tangga & Paulak Une - Si tiroan do hasuhuton di nalaho mangampu Dung simpul sude di hata i jala di tiro i, di ujungi ma ulaon i dohot marhata sigabe-gabe di sauri haha doli Raja Pane ma, jala dung mangampu hasuhuton di pasimpul ma dohot tangiang. Suhut pasahat jambar juhut tu na ro.
Posted on: Wed, 31 Jul 2013 02:24:15 +0000

Trending Topics



Recently Viewed Topics




© 2015