Deniz Gezmiş (27 Şubat 1947; Ankara – 6 Mayıs 1972; Ankara), Türkiye Halk Kurtuluş Ordusunun kurucusu, 25 yaşında iki dava arkadaşı ile birlikte idam edilen Sosyalist devrimcidir. Çocukluk ve Gençlik[değiştir | kaynağı değiştir] Deniz Gezmiş, 27 Şubat 1947de Ankaranın Ayaş ilçesinde doğdu. Dedeleri Rizenin İkizdere ilçesine bağlı Cimil köyündendir, kökleri Konyadan bir vesile ile göç etmek zorunda kalmış. Babası Ilıca (yeni adı:Aziziye), Erzurum nüfusuna kayıtlı ilköğretim müfettişi Cemil Gezmiş, annesi ise Erzurumun Tortum ilçesinden ilkokul öğretmeni Mukaddes Gezmiştir. Ailenin üç erkek çocuğundan ikincisidir. Ağabeyi Bora Gezmiş, hukuk fakültesinden ayrılıp bankacılık yapmıştır. Kardeşi Hamdi Gezmiş ise, mali müşavirdir. Gezmiş, ilk ve ortaöğrenimini Sivasta, liseyi İstanbulda Haydarpaşa Lisesinde okudu. Henüz lise öğrencisiyken sol düşünceyle tanıştı ve kendini dönemin eylemleri içinde buldu. Siyasi Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir] 1965ten sonra, Türkiyede gelişen gençlik hareketinin en önemli önderlerinden ve Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO)nun kurucu ve yöneticilerinden Deniz Gezmiş, 1965te Türkiye İşçi Partisi (TİP)nin Üsküdar ilçe başkanlığına üye oldu. İlk kez 31 Ağustos 1966da Ankaradan İstanbula yürüyen Çorum Belediyesi temizlik işçilerinin Taksim Anıtına çelenk koymaları sırasında işçileri destekleyen ve Türk-İş yöneticilerini protesto eden gösteri sırasında gözaltına alındı. 7 Kasım 1966da İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine girdi. Ardından 19 Ocak 1967de Türkiye Milli Talebe Federasyonu (TMTF) binasının yedd-i emine verilmesi sırasında çıkan olaylarda yakalandı ve bir gün sonra iki arkadaşıyla çıkarıldığı mahkeme tarafından serbest bırakıldı. 22 Kasım 1967de öğrenci örgütlerinin düzenlediği Kıbrıs Mitingi sırasında Aşık İhsani ile birlikte ABD bayrağını yaktıkları gerekçesi ile gözaltına alınıp daha sonra serbest bırakılan Deniz Gezmiş, Hukuk Fakültesinde birlikte okuduğu arkadaşlarıyla birlikte 30 Ocak 1968de Devrimci Hukukçular Örgütünü kurdu. 7 Mart 1968de İÜ Fen Fakültesi konferans salonunda düzenlenen toplantıda konuşma yapan Devlet Bakanı Seyfi Öztürkü protesto ettiği için tutuklandı. 2 Mayısa kadar tutuklu kalan Gezmiş, 30 Mayısta 6. Filoyu protesto ettiği için yargılandı ve beraat etti. Öğrenci eylemleri içinde etkinliği giderek artan Deniz Gezmiş, 12 Haziran 1968de İstanbul Üniversitesinin işgal edilmesinde önderlik etti. İşgal Konseyi adına İÜ Senatosu ile Baltalimanında yapılan görüşmelere katılan öğrenci heyetinin içinde yer aldı; öğrenci haklarının elde edilip işgalin sona erdirilmesinde etkili oldu. İşgalden kısa bir süre sonra İstanbula gelen 6. Filoyu protesto eylemlerinde yer alan Gezmiş, 30 Temmuzda bu eylemlerden dolayı tutuklandı ve 20 Eylülde serbest bırakıldı. Bütün bu olaylardan sonra öğrenci hareketinin efsanevi lideri haline geldi. TİP içinde yoğunlaşarak, ayrılıklara ve tartışmalara yol açan ideolojik sorunlarda Milli Demokratik Devrim (MDD) görüşünü benimseyen Deniz Gezmiş, bu görüşün özellikle devrimci öğrenciler arasında yayılmasında etkili oldu. Mustafa Kemal yürüyüşü posteri. Ekim 1968de eylemlerde birlikte olduğu Cihan Alptekin, Mustafa İlker Gürkan, Mustafa Lütfi Kıyıcı, Devran Seymen, Cevat Ercişli, M. Mehdi Beşpınar, Selahattin Okur, Saim Kurul ve Ömer Erim Süerkanla birlikte Devrimci Öğrenci Birliği (DÖB)ni kurdu. 1 Kasım 1968de TMGT (Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı) , AÜTB, ODTÜÖB ve DÖBün başlattığı Samsundan Ankaraya Mustafa Kemal Yürüyüşünü düzenledi. Ardından 28 Kasım 1968de ABD büyükelçisi Kommerin gelişi sırasında Yeşilköy Havaalanında düzenlenen protesto gösterileri nedeniyle tutuklandı ve bir süre sonra serbest bırakıldı. İstanbul Üniversitesinde sağcı güçlerin 16 Mart 1969da girişmiş olduğu hareketlere öğrenci kitlesiyle birlikte karşı koyan Gezmiş, bu eylemi gerekçe gösterilerek 19 Martta yeniden tutuklanarak 3 Nisana kadar hapis yattı. Ardından 31 Mayıs 1969da İÜ Hukuk Fakültesi öğrencilerinin, reform tasarısının gerçekleşmemesini protesto için giriştikleri işgale önderlik etti. Üniversitenin kapatılıp, polise teslim edilmesi nedeniyle çıkan çatışmalarda yaralandı. Hakkında gıyabi tutuklama kararı olmasına rağmen hastaneden kaçan Gezmiş, Haziranın sonunda Filistine gitti. Filistine gitmeden önce 23 Haziran 1969da TMGTnin topladığı 1. Devrimci Milliyetçi Gençlik Kurultayına kendisi gibi haklarında tutuklama kararı olan FKF Genel Başkanı Yusuf Küpeli ile birlikte bir mücadele programı gönderdi. Eylüle kadar Filistinde gerilla kamplarında kalan Deniz Gezmiş, 1 Eylül 1969da, 10 Haziranda üniversiteyi işgal ettiği gerekçesiyle Hukuk Fakültesinden ihraç edildi. Hakkında tutuklama kararının olduğu bu dönemde gazetecilere gizlendiği yerden demeçler verdi. 23 Eylül 1969da Hukuk Fakültesinde olduğu sırada haber verilen polislerin de fakülteye gelmesi üzerine teslim olan Gezmiş, 25 Kasımda serbest bırakıldı. Ancak Yıldız Devlet ve Mühendislik Akademisinde Battal Mehetoğlunun sağcılar tarafından öldürülmesinden sonra okulda yapılan aramada, ele geçirilen dürbünlü bir tüfeğin Gezmişe ait olduğu öne sürülerek hakkında yeniden tutuklama kararı alındı. 20 Aralık 1969da yakalanan Gezmiş, kendisiyle birlikte tutuklanan Cihan Alptekinle birlikte 18 Eylül 1970e kadar tutuklu kaldı. Bundan sonra öğrenci eylemlerinden uzaklaşarak, mücadelesini değişik alanlarda sürdürdü. Sinan Cemgil ve Hüseyin İnanla birlikte THKOyu kurdu. 11 Ocak 1971de THKO adına Ankara İş Bankası Emek Şubesinin soygununu gerçekleştirenler arasında yeraldı. 4 Mart 1971de dört ABDli askerin Balgattaki Tuslog Tesislerinden kaçırılması eyleminde de bulundu. Kaçırılan erler daha sonra serbest bırakıldılar. Yakalanışı ve İdamı[değiştir | kaynağı değiştir] 12 Mart Darbesinin ilk günlerinden sonra Yusuf Aslan ile birlikte Sivasa gitmekteyken motosikletleri bozuldu. Bir ihbar sonucu polislerin gelmesi üzerine çıkan çatışmada Aslan ile birbirlerini kaybettiler. Aslan o esnada Elmalıda iken, Gezmiş ise 16 Mart 1971 salı günü Sivasın Gemerek ilçesinde etrafı sarılarak yakalandı ve Kayseriye getirildi. Buradan Ankaraya zamanın İçişleri Bakanı Haldun Menteşeoğlunun makamına götürüldü. Mahkemesi 16 Temmuz 1971 günü Altındağ Veteriner Okulu binasında Tuğgeneral Ali Elverdi başkanlığında Baki Tuğ savcılığında Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 nolu Mahkemesinde başladı ve 9 Ekim 1971 günü bitti. Deniz ve arkadaşları 16 Temmuz 1971de başlayan THKO-1 Davasında TCKnin 146.maddesini ihlal ettiği gerekçesiyle, 9 Ekim 1971de 146/1 maddesi uyarınca idam cezasına çarptırıldı. Mahkeme kararı; “ Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Mahkememiz Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının tamamını; bir kısmını tağyir, tebdil veya ilgaya cebren teşebbüs suçunu işlediğinizi sabit gördü. Türk Ceza Kununun 146/1 maddesi uyarınca ölüm cezası ile tecziyenize karar verdi. ” İdam cezaları o zamanlar senato tarafından onaylanmak zorundaydı. İsmet İnönü siyasi suçlar idamla cezalandırılmamalıdır diyerek Bülent Ecevit ile birlikte red oyu kullanır. AP genel başkanı Süleyman Demirel ise infazdan yana oy kullanır. Ankara Karşıyaka mezarlığında bulunan mezarı Olaydan 15 yıl sonra, Süleyman Demirel bir gazeteciye verdiği demeçte idamlar için: soğuk savaşın talihsiz olaylarından biri yorumunu yapar. Mahkumların özür dilemesi istenir. Hiçbiri yaptıklarından özür dilemez. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ise idamları onaylar. İdam edilmeden önce Alman Der Spiegel dergisinde çıkan son yazısında Yaşasın tam bağımsız Türkiye! yaşasın marksizm-leninizm. yaşasın Türk ve Kürt halklarının kardeşliği! yaşasın işçiler, köylüler! kahrolsun emperyalizm! dediği belirtildi. İdama tanık olan avukatı Halit Çelenke göre ise son sözleri Yaşasın tam bağımsız Türkiye. Yaşasın Marksizm-Leninizmin yüce ideolojisi. Yaşasın Türk ve Kürt halklarının bağımsızlık mücadelesi. Kahrolsun emperyalizm. Yaşasın işçiler, köylüler olmuştur. Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ile birlikte 6 Mayıs 1972 tarihinde, gece 1:00-3:00 arası, Ulucanlar Cezaevinde asılarak idam edildi. İdam yaftaları sonradan müze olan Ulucanlar Cezaevi Müzesine Anadolu Ajansı muhabiri Burhan Dodanlı tarafından bağışlandı. İdam yaftaları; “ Ankara 1nolu Askeri Mahkemesinin 8.10.1971 tarih ve 971-13 esas 971-23 karar sayılı hükmü ile TCK 146-1 maddesi uyarınca ölüm cezasına mahkum edilmiştir. ” Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının 1969da öldürülen Taylan Özgürün yanına gömülme isteği yerine getirilmedi. İdamından sonra bayraklaşarak devrim mücadelesinin çok önemli bir sembolü oldu; birçok sol örgüt başka konularda fikir ayrılıkları olmasına rağmen mutabık kaldıkları nadir konulardan birisi Deniz Gezmişin devrim önderliğidir. Deniz Gezmiş ve Atatürk[değiştir | kaynağı değiştir] Deniz Gezmiş hakkındaki Atatürkçülük tartışmalarıyla ilgili olarak kardeşi Bora Gezmiş Aydınlıka verdiği röportajda şunları söyler: Denizin Atatürkü sevmediğini iddia etmek için bir delil ortaya koymanız lazım. Yalnız Deniz değil, 68 Kuşağının yüzde 90ı Atatürkü referans alarak 2. Kurtuluş Savaşını başlattığını söyler. Deniz hem sosyalistti, hem Atatürkçüydü.Bunu söylemek o kadar kolay ki; Denizin Atatürkle ilgili Samsundan Ankaraya Atatürk yürüyüşünde Türk halkına diye açıklamaları var. Bazıları da diyor ki; önce Atatürkü referans alıyordu ama sonra sosyalizme kaydı. O zaman da Denizin Mamaktaki en son savunmasını okuyacaksın. Mahkemede savcının Bunlar Atatürk demezler, Mustafa Kemalin kalpaklı resmini kendilerine referans alırlar... şeklinde iddiada bulunması üzerine Deniz, Atatürkü en çok koruyan biziz. der. Deniz Gezmiş ve Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir] •1980de eski başbakan Nihat Erim, Deniz Gezmişin intikamının alınması adına Devrimci Sol tarafından suikast sonucu öldürüldü. •İstanbuldan Ankaraya Deniz Gezmiş için bağımsızlık yürüyüşü, Yurtsever Cephe önderliğinde 1 Mayıs 2007de İstanbuldan başlamıştır. Deniz Gezmişlerin 1972de idam edildiği Ankarada, Karşıyaka Mezarlığında sona eren yürüyüşe katılanlar çeşitli duraklarda durarak amaçlarını anlatan şenlikler düzenlemiştir. Yürüyüş öncesinde Çanakkale Sulh Mahkemesi, afişin üzerinde yer alan kişilerin idam hükmü giymiş tutuklular olduğunu beyan ederek afişlerin toplatılmasına karar vermiştir.
Posted on: Sun, 01 Dec 2013 19:30:33 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015