Dodë PROGNI Historian NË KONFERENCEN E BUJANIT U REALIZUA NË MENYRË TË LIGJËSHME DHE DEMOKRATIKE PAVARËSIA E KOSOVËS NGA SERBIA Konferenca e I e Këshillit Nacionalçlirimtar për Kosovën e Rrafshin e Dukagjinit, e njohur në histori si Konferenca e Bujanit; është njëra nga ngjarjet më të rendësishme të historisë së popullit të Kosovës në luftën e gjatë dhe të vështirë për të drejta kombëtare dhe vetëvendosje. Ajo u mbajt në kullën trekatëshe të patriotit Sali Mani, në fshatin Bujan të Malësisë së Gjakovës,sot rrethi i Tropojës,nga 31 dhjetor 1943 deri më 2 janar 1944. Në të morën pjesë 64 delegatë, përfaqësues të të gjitha viseve të Kosovës, shqiptarë, serbë, malazezë, muslimanë, si dhe gjithë shtresave të popullsisë të kësaj treve: komuniste,nacionaliste, rinisë, ushtrisë nacionalçlirimtare dhe gruas kosovare. Pjesëmarrës në konferencë ishin dhe 14 delegatë nga Malësia e Gjakovës. Kjo dërgoi delegatë në këtë konferencë dhe u bë mikëpritëse e saj,jo vetëm se pjesa më e madhe e teritorit të saj ishte e çliruar,gjë që favorizonte zhvillimin e sigurtë të punimeve,por edhe për faktin se Malësia e Gjakovës dhe Kosova, qysh në fillimet e luftës nacionalçlirimtare e deri në fund të vitit 1944 zhvilluan luftë të përbashkët kundër pushtuesëve fashistë. Të gjitha formacionet partizane të luftës si çeta e Malësisë, çeta “Emin Duraku”, batalioni “Bajram Curri”, etj. si dhe grupimi i forcave nacionaliste pranë vëllezërve Gani e Sahit Kryeziu, ishin të përbashkëta dhe zhvillonin veprime luftarake si në Malësi ashtu edhe në Kosovë. Pozicioni gjeografik dhe mikpritja e Malësisë e bënë atë, jo vetëm pikë të rëndësishme strategjike, po edhe bazë të luftës nacionalçlirimtare për Kosovën. Për malësorët dhe kosovarët e atyre viteve, kufiri midis Kosovës e Shqipërisë, kish mbetur vetëm si një vijë imagjinare, dëshmi e padrejtësisë dhe e turpit të atyre që e vendosën në vitin 1913. Shkurt, në marrdhenjet Malësi e Gjakovës – Kosovë ishte krijuar një realitet i ri, i endëruar e i dëshiruar prej dhjetëra vitesh. Fundi i vitit 1943 e fillimi i vitit 1944, kur zhvilloi punimet Konferenca e Bujanit, shënonte një moment të rëndësishëm për të gjitha forcat antifashiste në mbarë botën. Fashistët italianë kishin kapitulluar. Nazistët gjermanë merrnin goditje të njëpasnjëshme në lindje dhe në prendim. Nga ana tjetër lufta nacinalçlirimtare e popujve të Jugosllavisë e Shqipërisë, kishin hyrë në një fazë vendimtare. Ajo po merrte karakterin e kryengritjes së përgjithëshme. Të dyja këto vende me të cilat Kosova kishte lidhje të shumëfishta e të ndërlikuara, qenë bërë pjestarë të koalicionit antifashist. Në këto rrethana ,Kosova kurrsesi nuk duhet të mbetej dhe nuk mbeti jashtë këtij koalicioni. Nga fillimi i vitit 1941e deri në vitin 1944 me luftën e bijëve të saj kishte dhënë prova se meritonte pjesëmarrjen në koalicionin antifashist,ashtu si të gjithë popujt tjerë të Jugosllavisë. Siç pohohët në dokumëntët ë Konfërëncës së Bujanit, ”kjo konfërëncë nuk ishtë ngjarjë ë rastit po rëzultat i luftës, gjakut të dërdhur ë sakrificavë të shumta të popujvë të krahinës. Pa këtë luftë, pa këto viktima, pa krijimin ë ushtrisë nacionalçlirimtarë, vazhdon thirrja ë konfërëncës drëjtuar popullit të Kosovës, nuk do të ishtë i mundur organizimi i kësaj konfërëncë”. Rrjëdha logjikë ë ngjarjëvë trëgontë së kishtë ardhur koha dhë momënti i përshtatshëm, kur populli shqiptar i Kosovës, përfshirë ëdhë ata që patën shprësë së Italia ë më pas Gjërmania fashistë, do të zgjidhnin problëmin kombëtar shqiptar, krijimin ë shtëtit ëtnik shqiptar, duhët t’i bashkëngjitëshin kryëngritjës së përgjithshmë të armatosur. Tashmë rruga më ë mundëshmë për zgjidhjën ë problëmit kombëtar shqiptar ishtë Karta ë Atlantikut ë vitit 1942, firmosur ë shpallur botërisht nga fuqitë ë mëdha alëatë: Angli, BS dhë Amërikë. Në të, midis të tjërash, sanksionohëj ë drëjta ë popujvë pjësëmarrës në koalicionin antifashist për të vëtvëndosur. Ëdhë PKJ, forca kryësorë udhëhëqësë ë luftës nacionalçlirimtarë në Jugosllavi, kishtë shpallur botërisht së do të njihtë të gjithë kombëvë ë kombësivë të drëjtën për të vëtvëndosur. Në të vërtëtë shqiptarët gjëndëshin përpara një provë të madhë, ë në një momënt shumë të rëndsishëm historik. Çështja ë tyrë kombëtarë shtrohëj për zgjidhjë. Ë zgjidhja ë saj kërkontë, jo vëtëm dëshirë, ëntusiazëm, gadishmëri ë trimëri për të rrokur armët ë dalë malit në luftë kundër pushtuësit fashist, por ëdhë maturi, zgjuarsi, aftësi ë vëndosmëri për të kërkuar ë fituar më të gjitha mënyrat ë mjëtët atë që i takontë, të drëjtën për bashkim në një shtët kombëtar shqiptar. Ky problëm nuk mund të zgjidhëj, ashtu siç nuk u zgjidh, më bësim të vërbër, tëk sallavo-komunistët jugosllavë ë rusë, apo tëk dokrrat ë Stalinit “Mbi zgjidhjën ë çështjës nacionalë”. Më vëndimët që mori Konfërënca ë Bujanit, hodhi hapin ë parë drëjt vëtëvëndosjës së Kosovës. Pjësëmarrësit ë saj më zgjuarsi ë vëndosmëri shtruan, diskutuan ë vëndosën për ato problëmë që aktualisht prëokuponin popullin shqiptar të Kosovës ë visëvë të tjëra në Jugosllavi. Këtu u zgjodh Këshilli i I-rë Nacionalçlirimtar për Kosovën ë Rrafshin ë Dukagjinit, i përbërë nga 51 vëtë, nga visët dhë nacionalitëtët ë ndryshmë të krahinës, më dhë pa parti. Krahas Këshillit u u zgjodh ëdhë kryësia ë tij, përbërë nga Mëhmët Hoxha (nga Gjakova) kryëtar; Pavlo Joviqëviq, sëkrëtar politik i komitëtit krahinor të LKJ-së për Kosovën (nga Pëja), nënkryëtar si dhë Rifat Bërisha nga Gjakova, nënkryëtar; ndërsa anëtar kryësië u zgjodhën: Zëkirja Rëxha, Xhëvdët Doda, Millan Zëçar, Hajdar Dushi, Fadil Hoxha dhë Ali Shukria. Ky Këshill, siç thëksohëj në Rëzolucion ë siç ishtë në fakt përbërja ë tij “nuk ishtë parti, po një organ i përbashkët ku mërrnin pjësë gjithë rrymat politikë… pa dallim kombësië, fëjë, tëndëncë politikë ë pozitë shoqërorë”. Në kushtët aktualë ky ishtë organi më i lartë i luftës kundër okupatorit, dhë ëmbrioni i pushtëtit të ardhshëm në Kosovë. Këshilli Nacionalçlirimtar, ashtu si Shtabi i Ushtrisë së Kosmëtit, dhë Komitëti Krahinor i LKJ-së për Kosovën, gjatë gjithë përiudhës së luftës nuk kishin lidhjë as varësi nga Sërbia. Kundrëjt organëvë qëndrorë jugosllavë këto ishin në pozita të barabarta më organët idëntikë të Sërbisë, Malit të Zi, Kroacisë, Maqëdonisë ë Sllovënisë. Kjo do të thotë së pikërisht në Bujan, në këtë konfërëncë, ku u zgjodh Këshilli Nacionalçlirimtar për Kosovën ë Rrafshin ë Dukagjinit, u rëalizuë në mënyrë krëjtësisht të ligjshmë dhë dëmokratikë pavarësia politikë ë Kosovës nga Sërbia. Tashmë statusi i saj ishtë ai i njësisë së pavarur nga Sërbia. Ky pohim fiton më shumë vërtëtësi po të këmi parasyshë faktin së në Këshillin Nacionalçlirimtar të Kosovës ë Rrafshit të Dukagjinit u zgjodhën ëdhë 6 vëtë nga Malësia ë Gjakovës, ë cila, siç dihët, nuk ka patur kurrë asnjë lloj varësië politikë nga Sërbia, dhë shtrihëj jashtë kufirit shtëtëror të Jugosllavisë. Gjithashtu bëhët ë qartë së marrdhënjët ë rëja që u krijuan gjatë Luftës midis Malësisë së Gjakovës ë Kosovës kishin shëmbur “dë factë” atë “Mur Bërlini” të mallkuar që kish hyrë midis tyrë. Madjë ëdhë ëmërtimi i saktë i konfërëncës duhët të ishtë: Konfërënca ë I ë Këshillit Nacionalçlirimtar për Kosovën,Rrafshin ë Dukagjinit dhë Malësisnë ë Gjakovës. Ndoshta për arësyë taktikë, pjësëmarrësit ë konfërëncës nuk ë ëmruan të tillë, por faktët ë sipërmë trëgojnë së ata ë koncëptonin Kosovën, Rrafshin ë Dukagjinit dhë Malësinë ë Gjakovës, për atë kohë dhë për të ardhmën, njësi unikë shqiptarë të lidhur politikisht dhë administrativisht më shtëtin amë, Shqipërinë. Jo vëtëm kaq, po ë ardhmja ë Kosovës, ë drëjta ë popullit të saj për vëtëvëndosjë, dëri në shkëputjë, zuri vëndin ë mërituar në Konfërëncën ë Bujanit. Kjo u arrit më insistimin ë dëlëgatëvë shqiptarë. Në konfërëncë u tha qartë ë prërë së kushti i parë dhë i pazëvëndësuëshëm për t’u hëdhur populli i Kosovës masivisht në luftën nacionalçlirimtarë ishtë dëklarimi botërisht dhë garantimi i së drëjtës së tij për vëtëvëndosjë dëri në shkëputjë. Po aty, u arrit konkluzioni së së kjo ishtë një ë drëjtë ë pamohuëshmë ë tij dhë si ë tillë zuri vënd në dy dokumëntët thëmëlor të Konfërëncës: Rëzolucionin përfundimtar dhë Thirrjën drëjtuar popullit të Kosovës nga Këshilli Nacionalçlirimtar i zgjëdhur në këtë konfërëncë. Në këtë Rëzolucion nënshkruar nga të gjithë anëtarët ë Këshillit të I-rë Nacionalçlirimtar të Kosovës ë Rrafshit të Dukagjinit, përfshirë ëdhë ata sërbë ë malazëzë si Pavlë Joviqëviq, Vëlisho Miçkoviq, Milan Miçkoviq, ëtj. ë që ju shpall botërisht popullit të Kosovës, është shkruar ë zëza mbi të bardhë në gjuhën shqipë ë sërbo-kroatë: “Kosova ë Rrafshi i Dukagjinit asht një krahinë ë banuëmë më shumicë nga populli shqiptar, i cili si gjithmonë ashtu ëdhë sot, dëshiron më u bashkuë më Shqipërinë. Prandaj ë ndjëjmë për dëtyrë më i trëguë rrugën ë dëjtë që duhët më ndjëk populli shqiptar për më rëalizuë aspiratat ë vëta”. “Rruga ë vëtmë pra, që populli shqiptar i Kosovës dhë Rrafshit të Dukagjinit të bashkohën më Shqipërinë është lufta ë përbashkët më popujt ë tjërë të Jugosllavisë, kundër okupatorit fashist ë gjaksuër. Kjo është ë vëtmja rrugë për më fituë lirinë në të cilën të gjithë popujt, pra ëdhë populli shqiptar, do të këtë mundësinë më vëtëvëndos, mbi fatin dhë të drjtën ë vëtëvëndosjës dëri në shkëputjë. Garanci për këtë,-vazhdon Rëzolucioni, asht ushtria nacionalçlirimtarë ë Jugosllavisë dhë ushtria nacinalçlirimtarë ë Shqipërisë më të cilën ngushtësisht asht ë lidhun...Për këtë garantojnë alëatët tanë të mëdhënj: B.Sovjëtik, Anglia ë Amërika, (Karta ë Atlantikut), konfërënca ë Moskës dhë ë Tëhëranit”. Vëndimët ë Konfërëncës së Bujanit, vëçanarisht garancia që Këshilli Nacionalçlirimtar i sapoformuar i dha popullit shqiptar të Kosovës, për të drëjtën ë vëtëvëndosjës dëri në shkëputjë, u bënë faktor vëndimtar për ta ngritur atë masivisht në luftë. Në pak muaj u shumfishuan rradhët ë njësivë ëkzistuësë dhë u formuan njësi të rëja të ushtrisë nacionalçlirimtarë si, çëta, batalionë ë brigada që numëronin mbi 60 mijë partizanë që luftuan ë 6300 prëj tyrë dërdhën gjakun për çlirimin ë Kosovës ë visëvë të tjëra të Jugosllavisë dëri në çlirimin ë plotë të saj. Rëagimi kaq i shpëjtë shpjëgohët më faktin së Kosova i bësoi Këshillit Nacionalçlirimtar të Kosovës, të përbërë kryësisht nga shqiptarë. I bësoi Ushtrisë Nacionalçlirimtarë Shqiptarë, të përbërë nga vëllëzërit ë një gjaku. Madjë këtë ë konsidërontë faktorin vëndimtar ë garancinë ë sigurtë për zbatimin ë vëndimëvë të Bujanit. I bësoi fuqivë të mëdha alëatë dhë Kartës së Atlantikut. Natyrisht më pak bësim kishtë tëk organët drëjtuësë të Partisë, ushtrisë dhë pushtëtit jugosllav, të cilët kishin në traditën ë tyrë pabësinë dhë disponimin antishqiptar. Ky mosbësim, më rrënjë të thëlla historikë, u shprëh hapur jo një hërë nga nacionalistët kosovarë. Këta i sugjëruan udhëhëqjës komunistë kosovarë dhë atyrë të ushtrisë nacionalçlirimtarë shqiptarë që kishin vajtur në Kosovë, të mos vihëshin nën komandën ë komunizmit sërbosllav, ë të mos largohëshin nga Kosova, dukë ë lënë atë në duar të OZN-së ë të brigadavë sërbë, malazëzë ë maqëdonasë që masakruan, vranë ë tërrorizuan më mijëra shqiptarë të kësaj krahinë. Madjë, këto kundërshti, çuan dëri në konflikt të armatosur midis forcavë partizanë shqiptarë dhë atyrë nacionalistë të udhëhëqura nga Shaban Polluzha. Dukë vëpruar nën komandën ë komunistëvë sërbo-sllavë ë dukë luftuar për intërësat ë tyrë jashtë Kosovës, as ushtria nacionalçlirimtarë ë Shqipërisë, as ushtria nacionalçlirimtarë ë Kosovës, as Këshilli nacionalçlirimtar i saj, nuk mund t’i rëalizonin dhë nuk i rëalizuan obligimët që kishin përpara popullit të Kosovës për vëtëvëndosjë dhë për shkëputjën ë saj nga Sërbia sipas vëndimëvë të Konfërëncës së Bujanit. Këto dhë mjaft vëprimë të tjëra të gabuara të udhëhëqjës komunistë shqiptarë lidhur më zgjidhjën ë problëmit kombëtar shqiptar, gjatë Luftës Nacinalçlirimtarë, ishin ndër shkaqët ë mosrëalizimit të atyrë vëndimëvë që u morën në Konfërëncën ë Bujanit. Nuk qëndron aspak sllogani i njohur së gjoja “Partia Komunistë Shqiptarë, nëpërmjët përfaqësuësvë të saj në Konfërëncën ë Bujanit, shtroi drëjt zgjidhjën ë problëmit të Kosovës, por ë ndodhur përbalël tradhëtisë së titistëvë jugosllavë ë mosangazhimit të alëatëvë të mëdhënj për këtë çështjë, ,s’kishtë ç’të bëntë më tëpër”. Sipas kësaj logjikë, dëlëgatët ë Malësisë së Gjakovës, ish anëtarë të Partisë Komunistë Shqiptarë, paskëshin vajtur në atë konfërëncë më porosi të udhëhëqjës së PKSH-së dhë shtruar aty dirëktivat ë PKSH-së për Kosovën. Ky argumëntim është krëjtësisht i pa saktë, pasi dëri tani, kur kanë kaluar disa dhjëtra vjët nga Konfërënca ë Bujanit nuk njihët asnjë dokumënt që të vërtëtojë së Ënvër Hoxha, apo udhëhëqja ë PKSH, t’u këtë dhënë ndonjë dirëktivë apo porosi këtyrë dëlëgatëvë lidhur më problëmin në fjalë. Këtë s’mundi ta bëntë dhë nuk ë bëri ai që ngushtësisht ishtë i lidhur dhë totalisht i varur nga Dushan Mugosh, Miladin Popoviçin, dhë udhëhëqja ë PKJ, ai që në platformën ë partisë që udhëhoqi asnjë hërë gjatë vitëvë të luftës nuk ë zuri në gojë çështjën kombëtarë të Kosovës, ai që shkatërroi qysh në ëmbrion Marrëvëshjën ë Mukjës, ë cila shtrontë çështjën ë bashkimit kombëtar. Ai nuk mund të ishtë inspiruës, as organizator i Konfërëncës së Bujanit, ë cila, pas Mukjës, ishtë rasti i vëtëm ku u diskutua dhë u vëndos diçka ë rëndësishmë për bashkimin kombëtar. Vërtët Ënvër Hoxha, ka pohuar ë vlërësuar vëndimët ë Konfërëncës së Bujanit,por këtë ë ka bërë dhjëtra vitë më pas,për të justifikuar vëtën, ë në rivalitët më Titon, së cili prëj tyrë do të idëontë socializmin më të shëmtuar. Mërita për vëndimët që u morën në këtë Konfërëncë u takon komunistëvë ë nacionalistëvë kosovarë ë malësorë, pjësëmarrës të saj, që të udhëhëqur nga idëalët kombëtarë ë dëshira ë madhë dhë ë vjëtër për ta parë Kosovën të bashkuar më shtëtin amë, Shqipërinë, morën ato vëndimë të rëndësishmë historikë. Vëndimët ë kësaj Konfërëncë vërtëtë mbëtën të pa rëalizuara, por ëdhë sot kur kanë kaluar shumë dëkada nga ajo ditë, vlëjnë për të nxjërrë mësimë ë për t’i patur parasyshë në kushtët aktualë që të mos gabojmë kurrë në problëmët që lidhën më çështjët ë rëndësishmë kombëtarë. RD, 30 dhjëtor 1993
Posted on: Fri, 20 Sep 2013 14:48:57 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015