WIELCY HODOWCY - THE GREAT BREEDERS We wrześniu obchodziliśmy rocznice śmierci dwóch wybitnych hodowców koni arabskich i wieloletnich dyrektorów stadnin w Janowie i Michałowie – 19 września 15-tą rocznicę śmierci dyrektora Andrzeja Krzyształowicza, a 18 września 9-tą rocznicę śmierci dyrektora Ignacego Jaworowskiego. O ich dokonaniach napisano wiele; ich wpływ na hodowlę jest widoczny do dziś, potomstwo koni wyhodowanych przez obu dyrektorów podziwialiśmy również na ostatnim pokazie w Aachen gdzie Polska po raz kolejny zdobyła Puchar Hodowców . W 6 numerze kwartalnika Araby w 2007 roku opublikowaliśmy wywiad przeprowadzony przez Zenona Lipowicza z polskimi hodowcami w 1985 r. W oczekiwaniu na nowy numer Araby Magazine, który z przyczyn losowych jest trochę opóźniony, chcemy przypomnieć ten wywiad naszym czytelnikom: September marked the anniversaries of deaths of two outstanding Arabian horse breeders and many year directors of Janów Podlaski and Michałów - Director Andrzej Krzyształowicz (the 15th anniversary on September 19th, ) and Director Ignacy Jaworowski (the 9th anniversary of September 18th). A lot has been written about their achievements and their influence on breeding is felt until this day - we had a chance to admire the produce of horses bred by both of them at the last show in Aachen, where Poland once again claimed the Breeders Cup. In the 6th issue of Araby in 2007 we published an interview by Zenon Lipowicz with our great Polish breeders that took place in 1985. While waiting for the new issue of Araby Magazine, which is a little pushed back due to ill-fated reasons, we would like to remind this interview to our readers: Rozmowy…. Poniższa seria rozmów z czołowymi hodowcami koni arabskich jest odzwierciedleniem ich planów, pasji i opinii na temat hodowli tych koni w Polsce. Przekazują one oceny pracy hodowlanej w przeszłości, dają jej obraz na bieżąco, a po upływie lat staja się świadectwem działań podjętych i realizowanych przez hodowców. Hodowla koni arabskich pomimo odniesionych prawie totalnych zniszczeń podczas toczonych na naszych terenach wojen, a potem na skutek niesprzyjającemu jej rozwojowi systemowi totalitarnemu, zachowała swoją wyjątkową jakość, którą możemy się teraz szczycić. Polscy hodowcy udowodnili, ze potrafią przetrwać i ratować oraz umiejętnie odbudowywać z gruzów cenny materiał hodowlany. Potrafią pokazać, ze dysponujemy wyjątkową silą genetyczna, niespotykaną wśród koni arabskich hodowanych w innych częściach świata. Już po upływie krótkiego czasu po drugiej wojnie światowej, polskie konie arabskie zaczęły sięgać po najwyższe laury na scenach pokazów hodowlanych i na torach wyścigowych całego (arabskiego) świata. Miarą zainteresowania polskimi końmi są osiągane przez nie rekordowe ceny na najbardziej prestiżowych aukcjach. Można śmiało stwierdzić, że “koń arabski jest skarbem narodowym Polski”. Zenon Lipowicz: Proszę wymienić 10 najlepszych ogierów i klaczy w okresie po pierwszej wojnie światowej. Jaki wpływ wywarły one na polską hodowlę? Dyrektor Andrzej Krzyształowicz – Mówiąc o 10-ciu najlepszych ogierach i klaczach, które wywarły największy wpływ na polską hodowlę ograniczę się tylko do stadniny janowskiej. W okresie powojennym bezsprzecznie największy wpływ wywarł ogier OFIR. Po Kuhailan Haifi (or.ar) od Dziwa urodzony w 1933 roku w Janowie. Ofir używany był w Janowie bardzo krótko, tylko dwa sezony. Ale zdążył dać dwa tak znakomite ogiery jak WITRAŻ od klaczy Makata i pozostającego w jego cieniu ogiera WIELKI SZLEM od klaczy Elegantka. Poprzez te dwa ogiery krew Ofira i Khailana Haifi utrwaliła się w genotypie i fenotypie dużej ilości koni żyjących dzisiaj w Polsce. Syn Witraża CELEBES od klaczy Canaria jeszcze bardziej przekazywał cechy ojca. Dowodem siły genetycznej tego rodu jest syn Celebesa ETAP. Ogier ten dawał konie o niezwykłej urodzie i szlachetności niestety przedwcześnie padł. Mówiąc o Witrażu trudno nie wspomnieć jego syna ogiera BASK, który nie użyty w polskiej hodowli wywarł olbrzymi wpływ na hodowlę konia arabskiego w USA. Synem Wielkiego Szlema był ogier CZORT. Dał on szereg wybitnych koni wyścigowych. Potomstwo jego było mało urodziwe, ale bardzo prawidłowe. Szczególnie jego córki sprawdziły się w hodowli jako bardzo dobre klacze stadne. U schyłku swej kariery Czort dał ogiera EL PASO, który w 1976 roku zdobył Czempionat Stanów Zjednoczonych. Następnym koniem, który odegrał olbrzymią role w hodowli powojennej był urodzony w 1932 roku w Breniowie ogier AMURATH SAHIB (Amurath – Sahiba) .Był on ojcem eksportowanego do Tierska ogiera Arax, który w połączeniu z krwią egipską dał znakomity materiał hodowlany, poszukiwany dzisiaj na całym świecie. Urodzony w 1953 roku ogier COMET po Abu Afas od Carmen miał wszelkie predyspozycje ku temu, by stworzyć nowy typ polskiego araba. Niestety krótko żył i nieszczęśliwie zbyt szybko padł. Pozostawił kilkanaście klaczy, które do dzisiaj wyróżniają się urodą, typem, fenomenalnym ruchem i olbrzymią żeńskością szczególnie w wyrazie głowy, w spojrzeniu, a często i w zachowaniu. Niestety Comet nie zostawił nam pełnowartościowego syna, który mógłby przedłużyć jego linie męską. Dlatego sięgnęliśmy aż po wnuka Cometa urodzonego w Szwecji ogiera Probat. Ostatnim ogierem, którego chciałem wymienić jest BANDOS od wspaniałej Bandoli po Negatiwie, wnuku Skowronka, urodzony w 1964 roku w Janowie. Ogiera Bandos można porównać na podstawie potomstwa, pod względem ładunku genetycznego do ogierów Ofir i Witraż. On też mocno przekazywał swoje dobre, a czasem i złe cechy, ale to świadczy o jego mocnym potencjale genetycznym. Ogier Bandos podobnie jak Comet podczas swojej działalności stadnej dał cały szereg doskonałych klaczy o niezwykłej urodzie. Miały one czasem wady pokrojowe jak zbyt długi grzbiet i nie zawsze poprawne tylne kończyny. Był to ogier bardzo zasłużony w Polsce. Jego linię przedłużają EUKALIPTUS używany szereg lat w USA oraz ETERNIT. Jeśli chodzi o klacze, to w okresie przedwojennym było takich kilka, które dzisiaj często spotykamy w rodowodach czołowych ogierów i wybitnych klaczy. Bezsprzecznie bardzo wartościową klaczą była GAZELLA II urodzona w 1914 roku. Dała ona w swoim długim życiu ponad 20 źrebiąt, z tego całą gamę kapitalnych klaczy, które są kontynuatorkami tej linii żeńskiej koni długowiecznych, świetnie rodzących, może trochę mało szlachetnych. Drugą klaczą była DZIWA. Urodzona w 1922 roku w Janowie, matka sławnego i wielce zasłużonego Ofira, klacz bardzo szlachetna, sucha i prawidłowa. Inną matką wartościowego syna była MAKATA wnuczka Gazelli, która w połączeniu z Ofirem dała ogiera Witraż. Rodzinę klaczy Gazella pod względem siły genetycznej porównać można do linii Kuhailana Haifi poprzez Ofira, Witraża, Celebesa i Etapa. Wszystkie klacze z rodziny Gazelli, jej córki, wnuczki i prawnuczki miały łatwość rozrodu, dobry odchów źrebiąt i dobre potomstwo, często lepsze w typie i szlachetniejsze od matek. Najurodziwszą i najszlachetniejszą klaczą okresu międzywojennego była KOALICJA. Potomstwo tej klaczy w okresie II wojny światowej zaginęło i poza jej synem ogierem Miecznik, który poważniejszej roli w hodowli nie odegrał, nic po tej klaczy w Polsce nie zostało. Z okresu wojennego i po wojnie wyróżnić należy klacz BAŁAŁAJKA. W połączeniu z ogierem Wiraż dała ona dwie wspaniałe klacze: ARFA i o rok młodszą klacz BANDOLA oraz ogiera BASK. Arfa i Bandola były w takim typie, do jakiego dążą chyba wszyscy hodowcy arabscy na całym świecie. Bardzo urodziwe, z pięknymi dużymi oczami, z bardzo suchymi o ładnym profile głowami – były bez mała prawie ideałem urody konia arabskiego. Arfa nie miała wielkiego szczęścia w hodowli i nic poza klaczą Arba, która rodzi pomimo wieku 22 lat, nie zostawiła w stadninie. Klacz Bandola dała 16 sztuk potomstwa i odwrotnie jak większość klaczy o których mówię, nie dała wybitnych córek. Była natomiast matką doskonałych synów. W hodowli koni jeśli klacz urodzi w ciągu swego życia jednego wybitnego ogiera, to mówimy, że to bardzo dobra klacz stadna. Bandola urodziła ich pięciu. Największy wpływ na hodowlę wywarł jaj najlepszy syn Bandos. Inną zasłużoną klaczą dla Janowa była OFIRKA, która uratowana w czasie wojny stworzyła cały ród może niezbyt urodziwych, ale bardzo dzielnych koni. Wielką role odegrała w Polsce linia klaczy KEWA. Kewa urodzona w Jugosławii, kupiona do Janowa dała w połączeniu z ogierem Ofir klacz Włodarkę, która poprzez Piewicę stworzyła ród bardzo urodziwych koni. Z tego rodu pochodzi PILARKA championka świata na wystawie w 1981 roku w Paryżu. Należy również wspomnieć o pochodzącej z babolniańskiej linii córce ogiera Pietuszok – klaczy ALGONKINA. Urodzony w Tiersku Pietuszok, zakupiony przez polskie stadniny pozostawił kilka klaczy bardzo wartościowych jako matki, tak pod względem dobrego odchowu potomstwa, jak i również wielkiej urody. Bezwzględnie najlepszą z nich była Algonkina, która dała szereg bardzo dobrych klaczy. Z rodziny Algonkiny, która niestety przedwcześnie padła, pochodzi czempionka polskich klaczy Algeria. Na uwagę zasługuje bardzo piękna CARMEN, matka ogiera Comet. Niestety nie zostawiła ona dużo potomstwa. Ostatnią klaczą, którą należy wymienić jest ETNA, która była matką kapitalnego ogiera Etap. Urodziła ona również szereg doskonałych klaczy. Najlepszą z nich była bezsprzecznie Etruria, po Palasie, czempionka świata z wystawy w Paryżu. Druga wspaniała córka Etny i Aloesa – klacz EQUITANA niestety na skutek wypadku nie mogła być pokazywana i straciła szansę na uzyskanie sukcesów na wystawach. Dyrektor Ignacy Jaworowski – Najszerzej reprezentowana jest linia ogiera Kuhailan Haifi (or.ar.). Należące do niej ogiery WITRAŻ i WIELKI SZLEM odegrały w hodowli ogromną rolę. Zasłużonym dla naszej hodowli był także ogier AQUINOR z linii Ilderima (or.ar). Następnie pochodzący z linii Krzyżyka ogier TRYPOLIS. Wielką rolę odegrał w hodowli ogier AMURATH SAHIB. Stara polska linia ogiera Skowronek odzyskała swoją wartość dopiero po wojnie, poprzez ogiery NEGATIW i NABOR Stosunkowo mocno reprezentowany w naszej hodowli jest KOHEILAN I z rodu Kuhailana Adjuze (or.ar.), poprzez swoich synów i córki. Bardzo cennym ogierem, który wywarł wielki wpływ na hodowlę był COMET pochodzący z linii Kuhailana Afasa (or.ar.). Również ogiery pochodzące z linii ogiera Kuhailan Zaid (or.ar.) poprzez ogiera Kuhailan Abu Urkub odegrały w hodowli polskiej poważną role. Jeśli chodzi o klacze, to w okresie międzywojennym i podczas wojny najbardziej zasłużonymi klaczami były GAZELLA II i jej córki DZIWA, matka Ofira, KOALICJA piękna typowa klacz, matka ogiera Miecznik, następnie JAGA II i WŁODARKA. W okresie powojennym do bardzo zasłużonych klaczy zaliczane są : WARMIA, matka klaczy WIZJA, FORTA która dała ciemnomaściste potomstwo, doskonale biegające na wyścigach. Klacz ELZA poprzez swoje córki ELLORĘ i ELŻUNIĘ oraz wnuczkę klacz ETNA miała wielki wpływ na polską hodowlę. BAŁAŁAJKA była matką klaczy BANDOLA i ARFA , które dały wiele cennego potomstwa. Inne wybitne klacze to : EUNICE, matka ogiera Eukaliptus, BRDA babka ogiera Arax i CARMEN matka ogier Comet. JUST CHATTING... The given series of conversations with the leading Polish breeders of Arabian horses is a reflection of their plans, passion and opinions on the subject of breeding these horses in Poland. These statements present an evaluation of past breeding work, as well as give a present view and years later they become evidence of the actions undertaken and realized by breeders. In spite of suffering almost total damage during the wars waged on our territory and later sustaining unfavorable attitude from the totalitarianism regime, Polish Arabian horse breeding retained its exceptional quality, which today we can be so proud of. Polish breeders proved that they are able to survive and save, as well as ably reconstruct valuable breeding material from scratch. They show that we have in our hands an extraordinary genetic power, unparallel among Arabian horses bred in other parts of the world. Already a short while after World War II Polish Arabian horses began achieving the highest honors on the show arenas and race tracks of the whole (Arabian) world. The interest that Polish horses stir can be measured in the record prices achieved by them at the most prestigious auctions. We can safely say that “the Arabian horse is the national treasure of Poland”. The series of conversations begins with an interview conducted in 1985. Z.L. Please name 10 of the best stallions and mares in the period after World War I. What influence did they have on Polish breeding? Director Andrzej Krzyształowicz – Speaking about 10 of the best stallions and mares, that had the biggest influence on Polish breeding, I will limit myself only to the Janów Stud. In the Post-War period the stallion OFIR was indisputably the most influential. By Kuhailan Haifi (d.b.) out of Dziwa, born in 1933 in Janów, Ofir was used in his maternal stud for a very short period of time, only two seasons. But he managed to give two such superb stallions as WITRAŻ out of the mare Makata and living in his shadow the stallion WIELKI SZLEM out of the mare ELEGANTKA. Through these two stallions the blood of Ofir and Kuhailan Haifi consolidated in the genotype and phenotype of many horses living today in Poland. Witraż’s son CELEBES out of the mare Canaria passed on his father’s attributes even more strongly. Proof of the genetic power of this sire line is Celebes’ son ETAP. This stallion gave horses of uncommon beauty and refinement, but unfortunately he died prematurely. When speaking of Witraż it is impossible not to mention his son BASK, who although not used in Polish breeding had a very strong influence on the Arabian horse in the USA. CZORT was the son of Wielki Szlem. He gave many superb racing horses. His progeny was of little beauty, but very correct. Especially his daughters proved themselves as excellent broodmares at stud. At the end of his career Czort gave the stallion EL PASO, who became US National Champion in 1976. The next horse which played a major role in Post-War breeding was the stallion AMURATH SAHIB (Amurath – Sahiba) born in 1932 in Breniów. He was the sire of the Tersk-exported stallion Arax, who combined with Egyptian blood gave excellent breeding material, sought the world over until today. Born in 1953 the stallion COMET by Abu Afas out of Carmen had all predispositions to create a new type of Polish Arabian. Unfortunately he lived shortly and died all too soon. He left some n-teen mares, who until this day distinguish themselves by beauty, type, phenomenal movement and huge femininity, especially in the expression of the head, look and often in their behavior. Unfortunately Comet did not leave us a son of full value, who could prolong his sire line. That is why we reached for his grandson, the Swedish-born stallion Probat. The last stallion that I would like to mention is BANDOS by Negatiw, grandson of Skowronek, out of the wonderful Bandola, born in 1964 in Janów. Bandos can be compared on the basis of progeny and genetic potential to the stallions Ofir and Witraż. He also passed on his good, sometimes also bad attributes, to his progeny very strongly, but that’s evidence of his powerful genetic potential. Bandos, similar to Comet during his breeding career, gave many excellent mares of exquisite beauty. They sometimes had conformation flaws, as in long toplines and not always correct limbs. He was a stallion of great merit in Poland. His line is prolonged by EUKALIPTUS, used several years in the US and ETERNIT. Regarding the mares – in the Post-War period there were a couple that we frequently find in the pedigrees of chief sires and extraordinary broodmares today. Undisputedly such a valuable mare was GAZELLA II born in 1914. During her long life she gave more than 20 foals, including a whole variety of brilliant mares, who are the successors of this dam line of long-living, excellent-producing, although perhaps not too refined horses. Second such mare was DZIWA. Born in 1922 in Janów, the dam of the merited Ofir, very refined, dry and correct. Another dam of a precious son was MAKATA, grandaughter of Gazella, who mated with Ofir gave Witraż. The family of Gazella, with regard to the genetic power, can be compared to the sire line of Kuhailan Haifi through Ofir, Witraż, Celebes and Etap. All mares from the family of Gazella, her daughters, granddaughters and grandgranddaughters had reproduced easily, reared their foals well and gave good progeny, often better in type and refinement than the mothers. The most beautiful and refined mare of the Post-War period was KOALICJA. The progeny of this mare was lost in the time of World War II and apart from her son Miecznik, who did not play a larger role in breeding, nothing was left from that mare in Poland. From the war and Post-War period a special mention must be made about BAŁAŁAJKA. In connection with the stallion Witraż she gave two excellent mares: ARFA and the year younger BANDOLA, as well as the stallion BASK. Arfa and Bandola were in a type that all Arabian horse breeders in the world strive for. More beautiful than words, with large, pretty eyes, very dry and dished heads – they were almost the model Arabian beauties. Arfa was not lucky at stud and apart from Arba, who still gives birth to foals in spite of 22 years of age, she did not leave anything in breeding. Bandola gave 16 foals and contrary to most mentioned mares, she did not leave exquisite daughters. She was however the dam of excellent sires. In breeding if a mare gives one superb stallion during her life, we label her as a very good broodmare. Bandola foaled five of them. The biggest influence on breeding had her best son Bandos. Another distinguished mare for Janów was OFIRKA. Saved during the war, she established an entire dynasty of perhaps not too beautiful, but very athletic horses. A huge role was played in Poland by the line of the mare KEWA. Kewa, born in Yugoslavia, bought for Janów, gave in connection with Ofir the mare Włodarka, who through Piewica established a dynasty of very handsome horses. From this line stems PILARKA, World Champion in Paris of 1981. We must mention ALGONIKNA – daughter of Pietuszok, originating from the Babolna line. Tersk-born Pietuszok, bought by Polish studs gave a few mares very valuable as broodmatrons, both with regards to their rearing of progeny, as well as their beauty. Definitely the best of these was Algonkina, who gave a number of splendid mares. From the family of Algonkina, who unfortunately died prematurely, originates Polish National Champion Mare Algeria. The breathtakingly beautiful CARMEN, dam of sire Comet, also deserves our attention. Unfortunately she did not leave many progeny. The last mare that needs to be listed is ETNA, who was the dam of the brilliant stallion Etap. She also gave birth to a number of great mares. The best of these was without a doubt Etruria by Palas, World Champion Mare in Paris. The second fantastic daughter of Etna and Aloes - Equitana - due to an accident unfortunately could not be shown and lost the chance for gaining successes at exhibitions. Director Ignacy Jaworowski – Most widely represented is the sire line of Kuhailan Haifi (d.b.). From it originate the stallions WITRAŻ and WIELKI SZLEM, which played a huge role in breeding. Very merited for our breeding was also the stallion AQUINOR from the line of Ilderim (d.b.). Next, stemming from the line of Krzyżyk, the stallion TRYPOLIS. A huge part was played in breeding by the stallion AMURATH SAHIB. The old Polish line of the stallion Skowronek regained its value just after the war, through the stallions NEGATIW and NABOR. Relatively strongly represented in our breeding is KOHEILAN I from the sire line of Kuhailan Adjuze (d.b.), through his sons and daughters. A very valuable stallion, who had a strong influence on breeding was COMET, originating from the line of Kuhailan Afas (d.b.) Also the stallions stemming from the line of Kuhailan Zaid (d.b.), through the stallion Kuhailan Abu Urkub played an important role in Polish breeding. When it comes to mares, in the interwar period and during the war the most distinguished mares were GAZELLA II and her daughters DZIWA, dam of Ofir, KOALICJA a beautiful and typey mare, dam of the stallion Miecznik, then JAGA II and WŁODARKA. In the Post-War period the most merited mares included: WARMIA, dam of the mare WIZJA, FORTA, who gave dark-colored progeny proven at the racetrack. The mare ELZA through her daughters ELLORA and ELŻUNIA and her grandaughter ETNA had a big influence on Polish breeding. BAŁAŁAJKA was the dam of BANDOLA and ARFA, who gave numerous valuable offspring. Other distinguished mares are: EUNICE, dam of stallion EUKALIPTUS, BRDA, grandam of the stallion Arax and CARMEN, dam of the stallion Comet.
Posted on: Tue, 08 Oct 2013 10:51:40 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015