Sabri Hamiti priti vdekjen e Rugovës për ta sulmuar Kadarenë Ndriçim Kulla Nga libri “Ylli i shkrimtarit”: Shkrimtari që u bë i bezdisshëm për serbët. Për herë të parë bota, nëpërmjet një vepre të tërë, u vu në dijeni për krimet jugosllave Kur lexon një tekst si parathënia e Kadaresë në librin e Rugovës, e kupton se ai është shkruar me frymëzim të madh. Vetëm një dashuri e madhe për Kosovën mund të sillte si rezultat një tekst të tillë. Tekste të tilla nuk mund të shkruhen thjesht me talentin e shkrimtarit. Kadareja e dinte mirë se me angazhimin e tij për Kosovën ai do të paguante një çmim shumë të lartë në karrierën e tij si shkrimtar. Një pjesë e madhe e shtëpive botuese në Perëndim dhe e mediave që formonin opinionin publik të lexuesve sa i përket librave, kontrolloheshin nga njerëz liberalë, të cilët e shikonin çështjen e Kosovës si të padenjë për t’ u mbrojtur nga shkrimtarët dhe intelektualët përparimtarë perëndimorë në përgjithësi, dhe ata që mbronin çështje të tilla shiheshin si lakenj të amerikanëve, madje si njerëz të paguar nga CIA. Kështu që mbrojtja e çështjes së Kosovës do të kishte një kosto të lartë për shkrimtarin, një kosto për të cilën akoma nuk mund të thuhet me saktësi se sa e lartë ka qenë, por që duhet llogaritur me dhjetëra milionë kopje librash të pabotuara dhe të pashitura. Një tjetër kosto që shkrimtari pagoi për angazhimin e tij për Kosovën ishte padyshim Çmimi Nobel. Juria e Çmimit Nobel dominohej dhe dominohet akoma edhe sot nga njerëz të cilët nuk e kanë parë me sy të mirë që në fillim çështjen e Kosovës, të cilën e konsideronin si burim të një lufte të padrejtë nga ana e NATO-s. Këta njerëz nuk e shikonin me sy të mirë angazhimin e Kadaresë për çështjen e Kosovës. Kjo gjë nuk mund të mos ketë ndikuar në mënyrën e tyre të të votuarit. Kostoja e angazhimit Kadare ka qenë i vetëdijshëm që në fillim për koston që do të paguante për angazhimin e tij për Kosovën. Ai e dinte se në qoftë se do të kishte mbajtur një qëndrim tjetër për Kosovën, më afër pozicionit të Serbisë, duke i bërë thirrje arsyes së shqiptarëve të Kosovës në emër të shmangies së gjakderdhjes, që të bënin lëshimet e nevojshme për t’ u marrë vesh me Serbinë, duke pranuar ato që u ofronte ajo, atëherë ai do të fitonte miratimin e të gjithë atyre në arenën ndërkombëtare që do ta shikonin me sy jo të mirë, dhe me siguri që do ta kishte marrë Çmimin Nobel që në vitet nëntëdhjetë, ose pak më vonë. Por Kadareja nuk mund ta bënte këtë gjë, kjo thjesht për shkak të vetëdijes së tij si shqiptar, por edhe se jeta në diktaturë, aq më tepër si shkrimtar, e kishte pajisur me një ndjeshmëri të veçantë për moralin, prandaj ai nuk mund të bënte diçka kaq amorale. Kosova duhet t’ i jetë veçanërisht mirënjohëse Kadaresë për këtë sakrificë të tij. Prandaj shkrimtari duhet t’ i ketë ndjerë thellë akuzat që iu bënë nga Kosova, disa kohë pas çlirimit, kur ai i qortoi shqiptarët e Kosovës se po silleshin keq me minoritetet madje përdori edhe fjalën “racizëm”. Kur shkrimtari kishte mbrojtur shqiptarët e Kosovës nga dhuna serbe, ai kishte vepruar i shtyrë edhe humanizmi universal, përveç nga identiteti i tij si shqiptar. Vetëdija e humanizmit universal e shtynte shkrimtarin që të mbronte edhe ata që dikur i kishin dhunuar shqiptarët e Kosovës, në një situatë tjetër. Por në Kosovë pati zëra që thanë se Kadareja vepronte kështu për të marrë Çmimin Nobel. Kjo ishte një akuzë e padrejtë dhe absurde, se shkrimtari kishte sakrifikuar Nobelin për Kosovën. Sulmi ndaj shkrimtarit Dhe pjesa më e madhe e shqiptarëve të Kosovës i janë mirënjohës shkrimtarit për këtë, gjë që u duk dhe në pritjet që i janë bërë atij në vizitat që ka bërë në Kosovën e lirë, që nga pritja e parë madhështore në vjeshtën e vitit 1999. Por ka jo pak njerëz në Kosovë që jo vetëm nuk i janë mirënjohës shkrimtarit për këtë gjë, por kanë bërë dhe sulme perfide ndaj tij. I tillë është rasti i Sabri Hamitit, njeri shumë i afërt i Rugovës, me lidhje familjare dhe politike me të. Sabri Hamiti priti vdekjen e Rugovës për ta sulmuar Kadarenë, se e dinte që Rugova nuk do t’ ia falte kurrë një gjë të tillë. Në librin “Poetika shqipe”, të botuar në 2010, Hamiti përpiqet t’ i bëjë një analizë poezisë së Kadaresë “Pashallarët e kuq”, por me qënë se nuk njeh mirë kontekstin e kohës kur është shkruar poezia, e për pasojë nuk kupton aluzionet që bën shkrimtari në të, përfundon duke përsëritur kritikat bajate që i janë bërë shkrimtarit nga armiqtë e tij. Që të mos i hamë hakun Hamitit, ai ka shtuar në arsenalin e sulmeve ndaj Kadaresë idiotizma të tilla si: Në vjershën e Kadaresë termat politike bëhen koncepte ideologjike dhe elementet themelore të sistemit të përhershëm revolucionar që jeton në ndeshje e në përmbysje të përhershme. (Sabri Hamiti, “Poetika shqipe”, Shtëpia botuese “55”, Tiranë 2010, f. 465) Sistemi ideologjik Por këtë sistem revolucionar ideologjik nuk e kishte krijuar Kadareja por Enver Hoxha dhe në poezinë e Kadaresë ai vetëm sa pasqyrohet. E veçanta e Kadaresë në poezinë e tij qëndron te aluzionet kundër regjimit, që te poezia që analizon Hamiti nuk duhet të lodhesh shumë për t’ i gjetur. Të flasësh me logjikën e Hamitit do të thotë që të pyesësh se përse ky politikan dhe intelektual ka urrejtje për kravatën, kur shumica e kolegëve të tij në Kosovë e mbajnë atë? Duket se Hamitit i pëlqen look-u iranian, tip Ahmedinexhad. Një tjetër sulm perfid ndaj Kadaresë që vinte nga kosovarë mosmirënjohës ishte ai i Rexhep Qoses i cili, nga pozita fundamentaliste islamike, e sulmoi shkrimtarin ashpër për shkak se ky u bëri apel shqiptarëve që të ruajnë identitetin e tyre europian si një pasuri kombëtare. Përsëri, me këtë rast, u bë ndaj Kadaresë akuza e vjetër, tanimë bajate se ai vepronte kështu për të marrë Çmimin Nobel?! Debatet mes shkrimtarëve në shtyp Ndryshe nga vendet e mëdha, problemet letrare të të cilëve njihen dhe ndiqen nga gjithë bota, për vendet e vogla dhe për shumë kohe të izoluara, si Shqipëria, dezinformimi luan një rol shumë të madh për të mbuluar të vërtetën. Në këtë rast, ndërveprimi midis kritizerëve të brendshëm e të jashtëm, krijon probleme të rënda. Studiuesit e huaj kanë dhënë një kontribut të madh në njohjen e letërsisë shqipe. Për fat të keq, ashtu siç u përmend më parë, ka pasur midis tyre kritizerë që, për arsye të ndryshme, kanë luajtur rol të kundërt. Nga të vetëquajturit kritikë si gjermani Hans Joachim Lanksh, që nuk e njeh askush në vendin e vet, tek polonezi Kaczorovski, është një varg i gjatë i dezinformuesve, që s’lodhen as ditë as natë. Për të kuptuar mjerimin e tyre, mjafton të kujtojmë një shkrim të profesorit shqiptar të katedrës së Munihut, Bardhyl Demiraj, drejtuar publikisht Hans Joachim Lankshit. Prof.Demiraj, i shquar zakonisht për vetëpërmbajtje, në fillim të shkrimit të tij përdor fjalët “Kështu, o Hans i mjerë!”, për ta mbyllur shkrimin me të njëjtin përçmim: “Kështu o Lanksh i mjerë!”. Nuk ka ndodhur asnjëherë në shtypin shqiptar që dikush t’i drejtohet me fjalë të tilla një studiuesi të huaj. Por studiuesi gjerman e kishte tepruar kaq shumë me shpifjet e tij kundër Kadaresë, sa që profesorit të urtë Demiraj iu duk normale t’i drejtohej publikisht ashtu. Më e çuditshmja është që Lankshi, i shquar zakonisht për një gjuhë mburravece prej racisti, e uli kokën përpara prof. Demirajt. E gëlltiti përbuzjen dhe fyerjen publike, pa u ndier, si një pulë e lagur. Për sa i përket Kaczorovskit, i cili në shkrimin e tij nuk e fsheh që “të dhënat” për Kadarenë i ka marrë nga Lubonja, pas botimit të Kadaresë në Poloni, shfaq habinë e tij se si mund të ketë shkrimtar të njohur shqiptar në botë. Shkrimtarin mediokër polak e shqetëson suksesi i shkrimtarit shqiptar në Perëndim. Pa pikë turpi shfaq mendimin se Franca duhej ta kishte kthyer mbrapsht Kadarenë, ashtu siç kthen emigrantët me dokumente false. Përgjigja publike e shkrimtarit shqiptar ishte shkatërruese: sipas tij, Kaczorovski hynte ndër ata polonezë, që e mbuluan veten me turp, duke u dorëzuar hebrenjtë nazistëve gjatë Luftës së Dytë Botërore. Lubonja, “operacion plastik” në biografi Në librin “Disidentët e rremë” të prof. S.Bejkos theksohet se Trebeshina kishte qenë jo vetëm oficer i pjesës më të zezë të diktaturës shqiptare, por kishte marrë pjesë aktive në krimet e saj. Akuzat e këtij libri nuk u kundërshtuan kurrë as nga Trebeshina, as nga ndjekësit e tij. Detraktori i dytë, Fatos Lubonja, e ka filluar prezantimin e tij në shtypin e huaj që interesohet për Shqipërinë, me një mashtrim jo të paktë. Ai paraqitet si “shkrimtar shqiptar i dënuar me burgim të gjatë nga regjimi komunist”. Lubonja ka qenë vërtet në burg, por gjithë Shqipëria e di se ai nuk ka rënë në burg si shkrimtar dhe për shkak të letërsisë, por thjesht si bir i një anëtari të Komitetit Qendror të dënuar, Todi Lubonjës. Ky ishte një nga zakonet më barbare dhe absurde të diktaturës shqiptare, dënimi i familjes dhe disa herë i gjithë farefisnisë, për shkak të rënies në burg të titullarit të familjes, qoftë ky “borgjez” apo “komunist”. Është një gjë e njohur në Perëndim se statusi i shkrimtarit të dënuar me burg për shkak të letërsisë, është tepër i lartë e i nderuar. Lubonja, me këtë “operacion plastik” të biografisë së tij (këtë shprehje ai e përdor kundër të tjerëve) është përpjekur të përfitojë shumë, duke dashur ta vejë veten mbi shkrimtarët e tjerë. Në të vërtetë, pasi ka kaluar të gjashtëdhjetat, me dy-tri librat e tij ai ka mbetur një shkrimtar i rëndomtë, çka shpjegon, sipas shumë analistëve, mllefin e tij të pashtershëm kundër Kadaresë. Vepra që denoncoi krimin jugosllav Përgjigjet e Kadaresë janë tepër të rralla: “I kam përmendur tepër rrallë këto sulme, duke i cilësuar të pabesa e të pamoralshme, sepse nuk kam ditur ç’emër t’iu vë. Ti mbron Kosovën, me libra, me letra, artikuj, intervista, ti shkruan mbi 1000 faqe për të, që botohen në dhjetëra gjuhë, e këta akademikë vazhdojnë sulmin kundër teje, kjo është për të v?në duart në kokë, siç thuhet”. Libri “Krushqit janë të ngrirë” flet pikërisht për ngjarjet e vitit 1981. Ndaj ai ka qenë tepër i bezdisshëm për serbët. U shkrua fill pas ngjarjeve, në vitin 1982, dhe u botua një vit më pas. I përkthyer në anglisht e frëngjisht e më pas, në shumë gjuhë të tjera, ai libër ishte dëshmia e parë dhe e vetme, në një trajtë artistike, e një masakre të papërfytyrueshme m’u në mes të Evropës. Ishte hera e parë që bota, nëpërmjet një vepre të tërë, vihej në dijeni për krimin jugosllav, shtetit të përkëdhelur prej të gjithëve si model i liberalizimit. Në këtë kaj unë e kuptoj sulmin e Drashkoviçit. Ajo që s’kam kuptuar kurrë është sulmi, që m? është bërë nga disa bashkëkombës të mi, letrarë të Kosovës. Madje i pari, Sabri Hamiti, është përqendruar pikërisht te “Krushqit janë të ngrirë”, duke e quajtur , njëlloj si Drashkoviçi, libër të pavlerë. Është i kuptueshëm qëndrimi i Drashkoviçit, si avokat i krimit serb. I pakuptueshëm është qëndrimi i akademikut nga Kosova. Në rastin e mësipërm, në shënjestër të sulmeve të tyre, përpara se të jetë shkrimtari, është dëshmitari. Dhe dihet, se sulmi kundër dëshmitarit ose dëshmisë së krimit, të bën dashur pa dashur, pjesë të krimit. (Ismail Kadare “Mbi krimin në Ballkan” Onufri 2011, fq.74-75). Akuza e Kadaresë për Sabri Hamitin është tepër e rëndë. Mirëpo heshtja e këtij të fundit e bën edhe më të rëndë. Në vend të sqarimit publik që i kërkon Kadareja, akademiku i Prishtinës përpiqet të nxisë goditje tinëzare, moralisht të palejueshme, në mjediset shkencore. Duke përfituar nga pozita e tij si deputet, madje si nënkryetar i Parlamentit të Kosovës, përdor lidhjet e tij me katedrat e letërsisë në Prishtinë, e sidomos në Tiranë, për të mbajtur gjallë fushatën kundër shkrimtarit të njohur shqiptar. Në bisedat dhe intervistat e tij Kadare nuk e ka fshehur kurrë se ai hyn ndër ata shkrimtarë që, ashtu siç u tha më lart, dinë të durojnë sulmet, por, kur vjen puna , dinë edhe të kundërsulmojnë. Edhe pse të rralla, këto kundërpërgjigje janë tepër të hidhura për detraktorët. Kadaresë, në dy ose tre raste ka përmendur atë që njihet si “Kërcënimi i Hajnes”, në vjershën e njohur, kur ai i drejtohet kundërshtarëve të tij, duke iu kujtuar Ferrin e Dante Aligierit. Për ta përmbledhur me disa fjalë, kërcënimi i poetit gjerman është ky: kujdes nga ndëshkimi, që mund t’u vijë kur sulmoni pa të drejtë një poet. Mund të dilni nga çdo burg, e nga çdo torturë, por, po u gjendët një ditë në tercinat e poetit, prej tyre s’dilni dot kurrë. Janë pak a shumë fjalët që Spartak Ngjela, siç tregojnë dëshmitarët, iu tha grupit të detraktorëve Lubonja-Trebeshina, kur të nesërmen e rrëzimit të komunizmit, këta, në vend të merreshin me dënimin e krimeve të regjimit, filluan fushatën kundër Kadaresë.
Posted on: Sun, 17 Nov 2013 23:20:02 +0000