وتووێژ لە گەڵ شوکور مستەفا کەمال مەریوانی: ئەم وتوێژە هاوینی ١٣٨٠لە هەوڵیر ئەنجام درا. زورم حەز ده کرد کاتێ مامۆستا زیندو بوو بڵاو کرابایەوە. هەرچەند قەوڵم بە جانابیان دابوو لە گەل هێندێ چاوپێکەوتنی تردا بە شێوی کتیب بڵاو بکریتەوە، بەڵام بە داخەوە خۆم پارەم نەبوو ئەو کارە بکەم و حیزبەکەشم حیزبی دێموکرانی کوردستانی ئێران یارمەتی چاپ کردنی پێ نەدام. روحت شاد مامۆستای خوشەویست شوکورموستەفا. تکایە کورتەیەك لە ژیانی تایبەتی خۆتمان بۆ باس بکە. لە ساڵی ١٣٤٧ی کۆچی دا، لەگوندی مامشەی (مامشەی = مەحمەشا) ناوچەی قەرەسەن (قەرە حەسەن) لە بابێکی کوردی پیشەگەری چەخماخسازی خەڵکی گەرەکی سەرشەقامی شاری سڵیمانی و دایکێکی کوردی تیرەی عەباباز لە دایک بووم. بۆیەشیان شوکور نێو ناوم، چونکە پێش لە دایك بوونم بە دوو ڕوژان، برایەکی تەمەن سێ ساڵەم مردووە و بەم ناونانەم باب و داکم شوکرانەبژێرییان کردووە. بابم هەر پێش سەفەربەری گەورە، لە دەست جەندەرمەی تورك ناچار پەنای بۆ سەیید محەممەدی جەباری بردووە و ئەم سەییدە پیاوچاکە لە گوندی (حەمك) پەنای داوە. پاشان لە هەنگامەی شەڕوشۆڕی تاڵەبانی و شێخانی جەباری لە سەر لایەنگري شێخی گەورە، شێخ مەحموودی نەمر، ناچار پەنای بۆ تەهابەگی ساڵەيی، ئاغای ئەو سەروبەندی مامشە بردووەو لەوێ، مامەشا دایکمی هێناوه. بابم لە ساڵی١٣٤٨ی دا کۆچی دواییی کردووە و لە گۆڕستانەکەی خەلیفە باپیری باوەی کاکەییان نێژراوه. سێ خوشك و سێ برام هەبوون. دایکم هەر تەنێ ٦ ساڵی توانی بەخێوم بکا، ناچار شووی بە مێردی برازایەکی کە ئەویش مردبوو کوڕێکی هەر لە تەمەنی منداڵیدا لە پاش بە جێ مابوو، کردەوە. ئەمنیش چت لێ‌وەشێرم، ساڵێ لە ماڵە زڕباب و ساڵێ لەماڵە زڕبرا، ئەمسەرو ئەو سەرم پێ دەکرا. لەبەرخوێندنیان دانام. قورئانم لە خزمەت مەلا ئایشه خانی گەڕەکی ئیمام قاسم خەتم کرد. تا جوزوی تەبارەکەم بە حینجە و سایە خوێند. ئەوەی مایەوە، بێ حینجە کردن بە رەوانیم دەخوێندەوە. بە مەل ائایشەخان با، هەموو قورئانم بە حینجەو سایە خوێندباو بە ساڵێك زێترم تەواو کردبا... بەڵام زوو قەلفڕم بۆ کرد و ئیدی نەچوومەوە خزمەت مەلا ئایشەخان... مزی مانگێکی خوێندنم لە سەر مابوو، دایکم نەیبوو بیداتێ تا مرد، هەر تووك و نزای لێ دەکردم. مەلا ئایشەخان زۆر تەنگەتیلکە و تووڕە بوو، کچ و کوڕ پێکەوەمان دەخوێند... تەنێ جاریکی لێ دام... دارەکەی دەستی زۆر ئەستوور بوو... لە دارە قوڵەی هەقان دەچوو. دەیگوت، کە لێت نادەم، کە خاترت دەگرم، بەڵکو لە بەر هەندێیە کە جومعان ١ یایەی بەهەشتی خێزانی سەیید ئەحمەدی خانەقا، غەریقی ڕەحمەت بێ. کە بەهیە خاڵەژنم، دایەنی عەزه و سەمەدی نووسیارو کوڕانی سەیید عەبدلقادری بەهەشتیی کوڕی سەیید ئەحمەدی خانەقا لەوێ دەبێ، یاپراخی هەڵوەشاوەم بە تۆدا بۆ دەنێرێ... برایەکم چەخماخساز بوو، دووکانی لە قاڕی بازاڕ هەبوو، ڕۆژانە دوو - سێ سەعاتێ دەچوومە حوجرەی مەلا محەمەدی تورکمان‌و پاشان بەردەستی براژنە سەلڤییە و ئەوجا بەردەستی وەستا فەرەجی برام دەکردن. هەروهاش دەیفەرموو، بێ لەوەش، ڕیوەڵەيی و داروبارت، بەردەستی براژنێکی ترکی پیری سێ شوو کردووی لە برایەکەم بێ زگ و زا و ئەستێور. وێڕای بەردەستیی خۆی کاری ماڵە دراوسێیەکانی خوشی پێ دەکردم، کە گوێ ڕایەڵی بام، خۆشی دەویستم، داستانی حەمزە نامە، شاسمایل و کەرەموئەسڵی و دەدە قورقوت و ئاشق غەریبی پێ دەخوێندمەوەو خورمای زەهدیی زۆری دەدامێ... کە زەغەلی و بێ گوێیم دەکرد، سەد جنێوی دەدامێ..... مەلا محەممەد فارسی و تورکی و عەرەبیشی فێرە منداڵ دەکرد. ڕەنگە لات سەیر بێ کە بێژم لەو تەمەنەدا، هەڵبژاردەی مەسنەویاتی مەولانا بە تورکی و فارسی، پەندی عەتتارو گوڵستا‌ن‌و مەقاماتی حەریری (دیارە لە پاش وردە کتیبەکانی وەك ئەیشودە و ئیسماعیل نامە و ناگەهان و ئینشای بچوك وئینشای گەورە و ئەحمەدی و هتد) و رۆمانی سەیرسەیری بە تورکی عوسمانی و پاشان ڕۆژنامەی(قەرەگوێز) بە تورکی لاتینی فێر دەکردین... کابرا زۆر زانا بوو. حوجرەکەی زێتر وەك فێرگەی حوکمەتی دەچوو. لە سەر کورسی دادەنیشتین، تەختەی دیواری هەبوو.... ساڵ ساڵی ١٩٣٩یە، بۆ یەکەم جار سینەمام دیت، سەروبەندی سەرەتای سەفەربەری دووهەم بوو... لە شەتولعەرەب چەندین کەشتی تۆپدارم دیتن. بۆ یەکەم جار برینجی عەمبەربۆم خوارد. جلی جوانیان دەبەر کردم..... شیوەنی گەرمی حەسەن و حوسێنم دیت... چی و چیی دیکەم نەدیت؟! چت لێ وەشێرم، زۆر مەراقی کتێب و دە فتەرو قەڵەم بووم. گیانێکم بەوە بوو حەوتووی شتێکم لە رۆژانەکانم پاشەکەوت دەکرد، قەڵەم و دەفتەرم پێ دەکرین. زۆر جار لە گۆڕی تەختەبەندی مزگەوتی منارە نەخشینە دەگەڕام. کتێبە کۆنی پەرپووتی ناتەواوم لێ دەردێنا. خۆم فێرە کتێب جزوبەندو شیرازە کردن کرد. ڕووپەرە کاغەزانم بە داوه دەزوولەی کرژ خەت - خەت دەکرد. ئی مەتن بە جیا، ئی پەراوێزی بە نەخش و نیگار بە جیا...... دەنگم ناخۆش نەبوو، ماڵە برایەکەم فۆتۆگرافیان هەبوو. زۆرم حەز لە گۆرانیەکانی جەڵال بەگی دیار بەکری، حافز بورهان و قەمەرە ملووك و کاوێس ئاغا و سەیید عەلی ئەسغەری کوردستانی و حەمەی کۆترە مل دەکرد...... پاشان (یەمان عەشە)ی عەلی مەردان دا کەوت، چاکم دەگوت. یار غەزالی سەیید عەلی ئەسغەر و (فنجانی گاشتان اویالر)ی جەلال بەگم لاسایی دەکردنەوە.......... سەفەربەری دووهەم دەستی پێ کرد.نان نەما،پۆشاك نەما.خەڵك زۆرتر نانی جۆ ومزاشیان دەخوارد،چایان بە خۆرماوە دەخواردەوە،جاو و گونیەیان لە بەر دەکرد.ماڵە برا گوتیان بڕۆ کار بکە، نان پەیدا کە.چەند مانگێ بە نانە زگ بووم بە ئاو کێشی ماڵی شێخی گوندەکەمان،پاشان گەڕامەوە بۆ کەرکووك،بووم بە کرێکار،بەڵام ئی ئەوە نەبووم بەرگەی تەشتە گەچ و تاسە قوڕوچەمەنتۆ و کۆنکرێت و حەمماڵی شمەکی قورس ڕاگوێستن بگرم.چووم،بووم بە فەقێ. لە ساڵی (٤٠)ەوە تا (٤٧)فەقێیەتیم کرد...عەرەبیم لە مامۆستایەکەم چاتر دەزانی.چونکە من ڕۆژنامەی تورکی و عەرەبیم دەخوێندەوە و لێیان حاڵی دەبووم،مامۆستا هیچی لێ حالێ نەدبوو.کە من دەمخوێندنەوە زۆری پێ قەڵس دەبەە......دەیگوت کاغەزۆکە ماغەزۆکەی کافران مەخوێنەوە.تا سوویتیم خوێند. لە١٩٤٧_١٩٤٨داباروبنەم بۆ بەغداێی پێچایەوە و ساڵێکم لە مەدەرسەی (الهدایە الاسلامی)لە خزمەت مامۆستا شێخ قاسمولقەیسی و شێخ حامید مەلا حوێش و شێخ عەبدوڵڵا شێخلی و مامۆستا ئە مجەد زەهاوی و مامۆستا مەلا محەمەدی قزڵجی و مامۆستا عەبدالقادر خەتیب خوێند .پاشان ڕایان گوێزتمە (دارالعلوم کلیە الشریعە)ی ئیمامی ئەعزەم .حەوت ساڵانم لەخزمەت چەندین مەلای گەورەی (جامع الازهر) میسر و قودس و شام و بە غداوحەزره مەوت خوێند.لە ساڵی ١٩٥٥دا،بە پلەی دووەم خوێندنم تەواو کرد.لەو مەودای هەشت ساڵمدا لە بە غداێی،زۆر شت فێربوو.دە میشم لە سیاسەت دەکوتا.مام جلالی بە رێز و مام هەژاری نەمر زۆریان فێرە کوردایەتی کردم،منە تباریانم. مام جلال دەگەڵە خۆی بۆ ڤێستیڤاڵی ٥ می لە شاری وەرشەو بردم، زۆرتر لە دنیا حالێ بووم. لە پاش گەڕانەوەم لە وەرشەو،بووم بە مامۆستای زمانی عەرەبی لە شاری بعقووبە. پاشان بۆ شاری عانە وڕاویان دووربێخستمەوە. نەخێر لەوێشیان وەدەرنام. هەرای ١٤تەموز ڕووی دا،هاتمە کەرکووك لەوێ دەرم نەبرد شەڕی کوردوتورکان وعەرەب و عەجەم و چی وچی،دنیای بێ تام کردبوو.گواستمەوە بۆ سلێمانی...لە پاش ساڵ و نیوێك بەرەو کەربەلاوە دەرنرام.٦سالێ ڕەبەق لە کەربەلا بووم،هەمیشە خەریکی خوێندنەوەی کتبێە فارسیەکانی کتێبخانەی پارێزگای کەربەلا و قونسوڵگەریی شاهەنشایەتیی ئێران ودەبستان و دەبیرستانەکانی ئەو شارە بووم.بە ئەنقە ست هاتوو چۆی کەسانێکم دەکرد کە فارسییان بە قسە کردن و بە ئەدەبیاتەوە زۆر چاك دەزانی وزۆریان لێوە فێر بووم...هاتوو چۆی نەجەفی شەریفم دەکرد،بە خزمەت چەندین ئایەتوڵڵای زەبردەست گەیشتم.پاشان لە ١٩٦٦دا بۆ بەغدایان وە گوێزام.لە١٩٧١دابووم بە کارمەند لە کارگێڕیی گشتی خوێندن بە زمانی کوردی.لە گەڵ مام هەژاردا هیندێ کاری چاکمان کرد.لە١٩٧٥دا چوومەکۆڕی زانیاری کورد لە بەغدا.لە ١٩٧٦بووم بە سکرتێری گشتی کۆڕ لە خزمەت کاك مەسعوودی مەلای گەورەدا کە سەرۆی کۆڕبوو.لە ١٩٧٩دا کۆڕەکەیان لە بەر یەك هەڵ وەشاندەوە.بەندە بە عینوانی پسپۆڕی زمان لە دەستەی کوڕدا،(المجمع العلمی العراقی)دا تا ساڵی١٩٩٦مامەوە.لە١٩٩٦داخۆم خانە نشین کرد.لە ١٩٧٧-١٩٩٨دا،هاتمە خزمەت کاك مەسعوود بارزانی و ئێستا ئەندامی کارای کۆڕی زانیاری کوردستانم لە هەولیر.با ئەوەیش لە بیر نەکەم کە بەندە هەر لە منداڵیڕا زۆرم حەز لە گەشت و گەڕان بوو،جارانم سەفەر بۆ دەرەوە کردووە،دوو جارانم بە کوردستانی تورکیەدا ئەمسەر و ئەوسەر کردووە.لەم سەفەرانەم زۆر سوود وەر گرتووە. چۆن دەڕواننە وەر گێڕان؟ ئایا وەرگێڕان بە لای ئێوەوە هونەرە؟ بەڵێ وەرگێڕانی دەقی ئەده بی، هونەره.کە دەڵێم هونەر،مەبەستم ئەوه یە کە زێتر بەرهەمی هەست وخوست و سۆز وخەیاڵ و زەوقی مرۆ بێ ولایەنە زیندووەکانی کۆمەڵ و تاك، خۆڕسك و مرۆ و چارەنووسی مرۆ بە دەنگ بێنێ.بەرسڤدەرەوەی زۆری پرسیاره کانی مرۆ بێ.هەر وەك ئاینیشتاین دەڵێ،سادە ولە خۆڕابێ،بە پێی ئامانجێکی مرۆیانە و پێڕۆیەکی فەلسەفییانەی واقیعبینانە هەنگاو هەڵێنێ و لە جوانی و شاکاریدا مرۆی بۆ شاگەشکە بێ و واقی پێ وڕبمێنی.شەقڵ ومۆرکی دەقێکی هونەريی شاعیرێ،نووسیارێ،دەبێ وەك نەخشی بەری دەست ،هێندە زەق و زۆپ بێ،کە لە شەقڵ و دەقێکی هونەريی شاعیرو نووسیارێکی دیکەی،بە سانایی و یەکسەر هەڵاوێرێ.بە ڕاستی،قسە لە مەڕتەرجەمە و جۆری تەرجەمە زۆر کراوە.دەڵین واژەی (تەرجومان)بەعەرەبی کراوی بە ئەسڵ،(ترزبان)ی فارسیی درییە و بە مانای قسە شیرن و زاروپل پاراو زمان تەڕو بڕە.هەڵبەتە پێشینەی واچەی(تەرجومان)لەوە کەونا راترە،بتواندرێ بگوترێ بە عەرەبی کراوی (ترزبان)ی فارسیی دەرییە.ئەم واژەیە دە وێنەی (ترگومان)بە مانای وەرگێڕ،دە زمانی پەهلەویدا بە کار هاتووە Merd y-apayeth karbam , zirak targumans – vesyil kigavaol o biguyad pat hindukan-kiamah ci dit hac sdast واتە:دەبێ پیاوێ بنێردرێ زیرەکی تەرجومان-کە بڕوا، بڵێ بە هند ستان-کە ئێمە چمان دیت لە دە شتی تازی.واژەی (تەرجومان)تەنانەت لە نووسراوه کانی ئاشووریشدا بەر چاو دە کەوێ، لەم زمانە(زمانی ئارامی)دا تەر گوم (تەرجوم) دەگوترا.واژەی تەرجومان لە زمانی سووریانیدا بە وێنەکانی تەرگومان و تورگومانا بە کار براوە. واژه گەلی فەرنسزیانە Drogmen (وەرگێڕ)ی ڕسمی و دیوانی، تروشمان، مانای دووبارە کردنەوەی بیرو ئەندێشە گەلی کەسێ بۆ یەکی دی، ئەمانیشە هەر لە واژە ی تەر گومانە کە کە فتگە سەوە. زمان ناسانی تیووری داڕێژانی تەرجەمە،پئینا سە وتاریفگە لێکی جۆراوجۆریان وەدستەوە داوە،گرێنگترینیان بەم جۆرەیە:سەر لە نۆی ئەفڕاندنی نێزیکترینی هاوتای خۆڕسکانەی پەیامی زمانی سەرەتا دە زمانی مە بەست ،یەکەم دە ماناو دووەم دە شێوازدا(یوجین نایدا، نووسیارو تەرجومان و کەشیشی ئامريکايی(١٩١٢ز). کەتفۆرد، تەرجەمەی لە نیگای بە نیگای بە گشتگرییەوە (extent) و پلە (rank) يی دابەشبەندی کرد.ئەو لە سەر ئەوباوەرە بوو کە تەرجەمە لە نیگای گشگرییەوە دەبێ بە دوو دەستەوە:١-تەرجەمە ی تەواو (full rtanslation) کە وەرگێڕ تەواوی دەقی زمانی سەرەتا وەردەگێڕێتە سەر زمانی مەبەست ٢-تەرجەمەی ناتەواو (translation partial) کە وەرگێڕ بە شێ یا چەند بەشێ لە دەقی زمانی سەرەتا لە بەر هێیندێ هۆ-بە نمونە کە لە تەرجەمە نایە-وەرگێڕێ.کەتفۆرد لە نیگای پلەی یەکە پێکاتەی زمانیشەوە چەند جۆرە شێویەك بۆ تەرجەمە لە بار دەزانی:١-تەرجەمەی ئازاد (translation free) وەك تەرجەمەی (knowledg power) بە توانا بود هرکە دانا بود بە فارسی.٢-تەرجەمەی حەرفی (leterral translation) ،وەك تەرجەمەی ڕستە پێشوو بە فارسی بە دانايی توانايی است ٣- تەرجەمەی وشه بە وشە (word for word translation) وەك تەرجەمەی هەمان ڕستە بە فارسی بە (دانايی است توانايی). هەڵبەتە کەتفۆرد پێوانەی دیکەشە دیکەشی بۆ دابەشبەنديی تەرجەمە هەیە، بەڵام ئێ رە بۆ لەسەر پێوەچوونی بوار نادا. وەڵی نوێباوترین دابەشبەنديی تەرزە جۆراو جۆرەکانی تەرجەمە بە چالاکی نیومارك سەری گرتووە. نیومارك،لەو نیگایەوە کە تەرجەمە دەبێ ئامانجێکی هەبێ،بە تەرجەمە ی بەرجەستەی پێوەندەکی / پەیامی (communicative) ومانايی (semantic) ی دابەش دەکاوهەرتکان لەم وێنەیە نیشان دەدا: بەش بە زمانی مەبەست { تەرجەمەی وەرگرتن\ ئیقتیباس} بەش بە زمانی سەرەتا {تەرجەمەی وشەوبە وشە } {تەرجەمەی ئازاد} {تەرجەمەی حەرفی} {تەرجەمەی لە باو} {تەرجەمەی پابەند} {تەرجەمەی پێوەندەگی} {تەرجەمەی مانايی} تەرجەمەی پێوەندەکی لەسەرئەو دەستوورەیە کە دەبێ دەقە ئەسڵییەکە چەند کار لە خوێندە دەکا،تەرجەمەکەش هێندەی کار تێ بکا، بەڵام تەرجەمەی مانايی دەیەوێ نا ئەو ئەندازەیەی کە پەيکەرەی مانای وڕێزمانيی مەبەست بواربدا، هەر هەمان گورزەچنی دەقی زمانی سەرەتا لە زمانە مەبەستەکەدا جێگر بکا. دیارە، تەرجەمەی پێوەندەکی تەنێ خوێندەی دووەم دەکا بە موخاتەب و هەرلەم ڕووەوە هێندەی سەروکاربە ڕاگوێزتنی ڕەگەزەکانی زمانی سەرەتاوە نییە، بەڵام تەرجەمەی مانايی لە چەمەرەی فەرهەنگی خۆی(مەبەست)دا قەتیس دەمێنێ وتەنێ بە مانا گەلی ئەزموونی خوێندە بۆ وگیرخستنی پەیام،یارمەتی دەدا.بە نمونە:ڕستەی When in rome , do as the romans do پاش دەربڕینی دووپێکهاتەی تەرجەمەی پێوەندەکی ومانايی،بە کوردی بەم جۆرەی ڵی دێ ١-تەرجەمەی پێوەندەکی: پیاو کە چووە شاری کوێران دەبێ دەست بە چاویەوە بگرێ.٢- تەرجەمەی مانايی: لە ڕۆم وەك ڕۆمییان ڕە فتار بکە.نیومارك هەروەها پێنج جۆرە تەرجەمەی دیکەش باس دەکا:آ تەرجەمەی یاریکارەکی (translation service) واتە:تەرجەمەی زمانێ کە بە زمانێکی دیکە کاربردی هەیە. ب- تەرجەمەی پەخشانیی شیعروشانۆنامەی هۆنراوەکە،بەند بە بەند،پەرەگراف بە پەرەگراف،تا ڕادەیەکی بەرچاو ڕێز لە مەجازوئیستیعارە وکولتووری ئەم جۆرە تەرجەمانە دەتوانێ بێ ئی زموونکردنەوەی هەمان کاریگەری،کە لە دە قە ئەسڵییەکەدا،کاری تێ دەکا،لە مەبەستی دەقە کە بگا.هێندێ جار لە تەرجەمەی پەخشانیی تەواودا دەقە ئەسڵییەکەش لە گەڵ تەرجەمەکادا بڵاو دەکەنەوە. پ- تەرجەمەی ڕاگەیاندنکاری (information translation) لەم جۆرە تەرجەمەیەدا،سەر لەبەری ئاگاییەکانی دەقی غەیرە ئەدەبی، تەنانەت هێندی جار بە ئارایشت و بەزەك و دۆزەکەوە،لە دەقە ئەسڵییەکە بە مەنتیقیتروهێندێ جار بە کورتکراوەيی ڕاگوێزانە سەر زمانی مەبەست.دیارە ئەم جۆرە تەرجەمەیە هیچ کاتێ،مانا ڕاناگوێزی. ت – تەرجەمەی پیناسەکی (congnitige traslation) لەم جۆرە تەرجەمەیەدا،بە زۆری زمانی مەجازی بە زمانێکی نامەجازی تەرجەمە دە کرێ.ئەم وەرگێڕانە زێتر لە تەرجەمەی بابەتە زانستییەکاندا سوودی ڵی وەردەگیرێ ج- تەرجەمەی فێرکاری (acadenic translation) لەم تەرجەمەیەدا،دەقی نەسڵی بە دەقێکی بالا و بە دەبدەبە و سەنسەنەی زمانە مەبەستەکە،تەرجەمە دەکەن.بابەتەکە،زۆری بەتان و پۆدا چوون،هەڵ ناگرێ ئەمن بەوەندە ڕوونکردنەوەیە دوايی بە قسەکانم دێنم.بەڵام دەمەوێ پێ لە سەرئەوە داگرم کە من لە وەرگێڕاندان سوود لە هەموو ڕێبازەکانی وەرگێڕان وەردەگرم...خۆ دە قەپێلکی تەنێ رێبازێکدا قەتیس ناکەم.بەنمونە لە وەرگێڕانی ڕۆمانەکانی یەشارکەمالدا پتر.سوودی لە رێبازی پێوەندەکی (communicative) وەرگرتووە. لە وەگێرانیمەڵا ئیدریسیدا کەڵکم لە ڕێبازی فێرکاری (academic transition) و ڕێبازی پێوەندەکی (communicative)، هەرتکان وەرگرتووە.نابێ ئەوەش لە بیربکەین،کە ئەمن لە نێوان بەندوباروو دابو دە ستووری چوار زمان: عەرەبی، تورکی و فارسی زێتر لە کوردی خزمەت کراودا ئەمسەر و ئەو سەر دەکەم......ڕوونە خەرمانی ئەزموونی زمانی شارستانیەتی ئەو سێ زمانە لە چاو زمانی کوردی،قەبەتر و بە هەیتو هەوتتر ودانی بە پێزتری لێ وەگیر دە کەوێ.زۆرجاران- دیارە لەبەروەی کە زمانی ئیدیۆم لە کوردیدا خەرمانی قەبەترە – پەنا وە بەر مێتافۆرا و مەجاز و ئیستیعارە و تەمسیل زۆرتر دەبەم.بە نموونە:بۆ تاریفی کارمەندێکی زە برد دەست و بە دەستو برد و زۆر وە ستا ......دە سکی لە دوو ناکرێ ،...کەسی بە تۆزی قولەپێدا ناگا و ... لە خۆی وەولاوە کەس ناتوانێ سەردەقی بشکێنێ دەڵێم. بۆ ئێستای زمانی کوردی، چ بابەت و نووسراوێک بۆ وەرگێڕان پێویستە ؟ نەتەوەی کورد/ لە هەموو هەوارگەیەکی ژیانیدا، پێوستی بە هەموو جۆرە ڕۆشنبیرییەکی مایەکی و مانایەکی هەس...پێ ويستی بە وەرگێرانی هەر سێ بنواشەکانی ژیان: فەلسەفە،زانست و هونەر هەیە.کۆمەڵ،بە فراژوو بوونی ئەو سێکوچکەیەوە کە لە سەری ڕادەوە ستێ،کۆمەڵ.بە بیروبۆچوونی بەندە،زمانی کوردی،ڕنگە ئەوڕۆ بەشی ئەوە نەکا،بەڵام خۆلەو هەنگامەی پێشبڕکێیەی سەردنیایێدا،ناشێ داماودەستە پاچە پاڵی ڵی بداتەوە...ڕاستە زاراوەکانی زێترلە ١٦٠ڕشتەی فەلسەفە و زانست و هونەر،دە کوردیدا وەگیر ناکەون،ئەگەر بنۆرییە کۆمەڵێکی چکۆلەی گوندێکی کوردەواری،کە چەنەین ڕشتە کاری گێڕاوە، دەبینی بە کاوه خۆ زاراوەکانی ئامێرێن ئاش، کشتوکاڵ،تەون و تەونکاری کار گەچیەتی،ڕاووشکار،چەکسازی و هتد...ی هێندێ لە بۆ خۆی داناون و لە هیچی کەم نەبووە – گويێ بەوە نەداوە کە زاراوزەکە کورديی پەتی،فارسی،عەرەبی،تورکی و نازانم چی بێ،بەڵکو بە سەلیقەی کوردەواریانەی خۆی،بە کاری بردووە و کاری خۆی پێ ڕايی کردووە.ڕەگە بفەرمووی ئەدی زمان نەتەوە کوو دە پارێزرێ؟ جەناب،هیچ زمانێ ناکارێ،تەنێ بەوەندە بزگوڕە کەمەی کە هەسیەسی،کاری سەرو بەربنێ...هیچ زمانێ لەو دنیایەدا،لە گرداوێکدا،قەتیس نەماوە و بەر جۆرە ناژيێ،وە ڵی کە پێ داوێتە سەر حەد و سنووری شارستانیەتيی نوێ،دەبێ وردە – وردە وە خۆ کەوێ وچشتی خۆی بە کار بەرێ.بەڵانەکینێ هەرچی دەرووە لە زمانەکەی خۆی دا يێخی ودەست بە داتاشینی واژەی ناقۆڵای ڕەزاقورس ولەسەرشان و زمان ئێسك گران بکا و زمانەکی بکا بە تەیری گول،ئەوه نە پەرە و گەشەی بە زمان دانە و نە تەڕە ماش... بە ڕای جەنابتان چ بکەین بۆ پێکهێنانی زمانێکی یەکگرتوو؟ ئایا ئێوە بە پێی توانستی ئەدەبیتان چ هەنگاوێکتان بو ئەم کارە هەڵێناوە؟ زمانی یەکگرتوو، یەکیەتیی نەتەوەی کورد،گۆڕێی دە سەڵاتێکی ڕە سمیی کوردی،یەك کۆمەڵ شارستانی کوردی.یەك نەخشە جوغرافیايیی کوردستان،ئەمانە دەیهێننە کایەوە،وەڵی ئەوە ش هەر وا لە خۆرا ناکرێ و پیاو لە پڕێ نابێ بە کوڕێ،پشووی درێژی گەرە کە، بەرنامەی یەکگرتووی واقیعیبینانەی خوێندن و فێر بوون،بەرنامەی دەزگا و کۆڕ کۆمەڵی ڕیك پێکی دە وێ زانا و ڵیوە مێژوو ناس و زمان و ناس و هتد ....ی زە بر دە ستی دە وێ. بەندە بە ش بە حاڵی خۆم هێمان دە سەرە تای ڕێچکەدام،هەوڵ دە دەم تا پێم بکرێ وا ژە ی ڕە سەنی کوردی، ڕستە ی لە شان سووکی کوردی، جافییانە بێ، موکریانانە بێ، موکریانانە بێ، باکووری بێ، باشووری بێ، بە مەرجێ ڕە سەن و لە بار و ئێسك سووك بێ،بە کار دەبەم،خۆم لە واژە داتاشین دە زمەوە،ناچمە بن باری سەبك و ڕستی زمانی عەرەبی و فارسی،خۆلاسە وەك بێژی دەمەوێ وە ك کوردێکی میزاجی کوردە واری نە شێواو بنوسم، لە حەن زاراوە گەلی نوێباو دا هەوڵ دەدەم پەنا بۆ قیاس و مەجاز و داڕشتنیك دە بەم کە دە زمانی کوردیدا ماکێکی هەبێ،نەك تەرجەمەی ناقۆڵای بکەم.زاراوە دانان تەرجەمە نییە،دانانە،چ لە بارە بە بەستەیەك نان بێژم (دە ستەوارە)، بە ڕێگولێتەری پانکە، کە خێراییەکەی زۆر و کەم دەکا بڵێم (پێ)، بۆ بڵیند کردنی بەردەهاڕی ئاش بە کار دە برێ و وردی و درشتیی ئارد پێ تەرازوو دە کرێ، بە سوککانی ئوتومبیل بێژم دوو ئاژو، بە (نەخۆشیی ساری) بڵیم گیرۆ و هتد...
Posted on: Mon, 11 Nov 2013 18:46:15 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015