AKSARAY ZAZACASI Yazıyı hazırlayan: Nêçîrvan Qilorî (I.) Zazaca Kürtçe’nin önemli lehçelerinden birisi olduğu halde hak ettiği önemi görmemektedir. Zazaca üzerine yapılan sınırlı calışmalar bir kaç Kürt aydınının özverili ve ısrarlı çabalarıyla devam ederken, Kürtçe’nin bu nadide lehçesinin geniş kitlelerce sahiplenilmesi maalesef sözkonusu değildir. Zazaca’ya ısrarla sahip çıkan ve standardize edilmesi konusunda yıllardır çaba sarfeden saygıdeğer bir kaç aydının çabaları bu lehçenin ileriki kuşaklara da aktarılmasına yeterli gelecek mi bunu zaman gösterecek. Anadilin öğrenilmesi ve yeni kuşaklara aktarılması bir hak olduğu gibi aynı zamanda bir insanlık görevidir de. Zazaca üzerine yapılan sınırlı çalışmaları ve dilin standardize edilmesi girişimlerini oldukça önemsiyoruz. Bu çerçevede Zazaca’nın her yönüyle ortaya çıkartılması, gramerinin yazılması, kelime hazinesinin kayda alınması, deyim ve atasözlerinin kaybolup gitmemesi için derlenip toparlanması gibi önemli çalışmaların eksik kalmaması için Zazaca’nın bütün varyantlarının bu çalışmalara dahil edilmesi gerekir. Bilindiği gibi Zazaca’nın konuşulduğu bölgelerden bir tanesi de Aksaraydır. Bu anlamda Aksaray Zazacası’nın da araştırılması ve kayda geçirilmesi mevcut çalışmaları bütünleyici bir işleve sahip olacaktır. Biz de bu yazı dizimizle bu eksiği gidermeğe çalışacağız. Hem Aksaray Zazacası’nın dil özelliklerini göstermeye çalışacağız hem de sözlü folklorik kültürün yazıya geçirilmesini deneyeceğiz. Aksarayda Hilkeçik (Ekecik) Dağı’nın eteklerine kurulmuş irili ufaklı kırk kadar Kürt köyü bulunmaktadır ve buradaki Kürtler’in nüfusu tahminen 50 bin kadardır. Bunların aşağı yukarı yarısı Zazaca konuşmaktadır. Bu köylerin bazılarında ya Zazaca yada Kurmanci konuşulurken bazılarında da her iki lehçe birden konuşulmaktadır. Her iki lehçenin konuşulduğu köylerin bazılarında Kurmancca konuşanların, zamanla Zazaca’ya geçiş yaptıkları görülmektedir. Bu sevindirici bir gelişme gibi görünse de, bölge genelinde, Zazaca konuşanların anadillerini yeni nesillere aktarmadıkları gözlemlenmektedir. Acaba 30 sene sonra buralarda Zazaca ve hatta Kürtce hala konuşulur mu, bu konuda ciddi endişeler duymaktayız. Aksaray Zazacası’nın yavaş yavaş yok olmaya yüz tuttuğu gerçeği bir fenomen olarak karşımızda durmaktadır ve bu gidişatı tersine çevirecek tek yol da bu dilin konuşulanlarınca, öneminin kavranıp, yaşatılması için üzerlerine düşen görevin bilincine varmalarından geçmektedir. Aksaray Zazacası’nın yazılı tarihi on yıl öncesine dayanır. Memê Hilkeçîkî’nin ve benim geçmişte yazdığımız ve bir kısmı Bîrnebûnda yayınlanan Zazaca yada Zazaca’yla ilgili yazılardan ibarettir bu tarih. Çok sınırlı sayıdaki bu çalışmalar varolan eksiği dolduramamıştır. Bu yapacağımız yeni çalışmayla, bu tarihi misyonun gereğini yerine getirmeyi ümit ediyoruz. Aksaray Zazacası’nı yazarken Bedîrxan’ın alfabesini kullanmayı uygun gördük. Aksaray Zazacası’nda olan bazı sesleri her ne kadar bu alfabeyle vermekte zorlansakta, dil ve alfabe birliği esası açısından ortak alfabenin öneminin farkında olduğumuz için farklı bir eğilim içerisine girmeyi doğru bulmuyoruz. Aksaray’da konuşulan Zazacaya, bu dili konuşanlarca, Dimîlî, Dimilîke ve Kurdalî denmektedir. Diğer yandan, Aksaray Zazacası’yla ilgili ilk yazan Memê Hilkeçîkî, bölgenin adına mahsusan, Zazaca’nın burada konuşulan ağzına Hilkeçîkî demiştir. Bu konuda genel konsensüs sağlanana kadar biz şimdilik Aksaray Zazacası demekle yetineceğiz. Bu yazımızda kullandığımız bazı kısaltmalar şunlardır: (AZ) : Aksaray Zazacası (E.) : Eril (D.) : Dişil Gramer 1. Şahıs zamirleri Aksaray Zazacasında (AZ’da) şahıs zamirleri iki gruba ayrılmaktadır. Birinci grup şimdiki zamanda ve geçişsiz fiillerin geçmiş zamanlarında özne işlevi görmektedir. İkinci grup, geçişli fiillerin geçmiş zamanında özne işlevi görmesinin yanı sıra nesne olarak ve iyelik zamiri olarak kullanılırlar. 1. Grup Şahış Zamirleri (cümlede özne işlevi gören şahıs zamirleri): 1. Şahıs (E. & D.) 2. Şahıs (E. & D.) 3. Şahıs (E.) 3. Şahıs (D.) Ez Ben Ti Sen We O Ya O Ma Biz Şima Siz Yê Onlar Yê Onlar 2. Grup Şahış Zamirleri (cümlede özne işlevi gören şahıs zamirleri): Tekil Çoğul 1. Şahıs (E. & D.) 2. Şahıs (E. & D.) 3. Şahıs (E.) 3. Şahıs (D.) Mi Ben To Sen Yî O Yê O Ma Biz Şima Siz Yîni Onlar Yîni Onlar 2. Grup Şahış Zamirleri (cümlede özne işlevi görmeyen şahıs zamirleri): 1. Şahıs (E. & D.) 2. Şahıs (E. & D.) 3. Şahıs (E.) 3. Şahıs (D.) Mi Beni / Benim To Seni / Senin Yî Onu / Onun Yê Onu / onun Ma Bizi / Bizim Şima Sizi / Sizin Yîni Onları / Onların Yîni Onları /Onların Dikkat edileceği gibi ikinci grup şahıs zamirlerinin birden fazla işlevi vardır. Bu zamirlerin cümle içerisindeki konumlarına göre aldıkları anlam ve gördükleri işlev değişir. 2. BÎYAYIŞ (BÎYIŞ) (OLMAK) FİİLİ Kürtçe’nin bütün lehçelerinde, dolayısıyla AZ’da da en önemli fiil, olmak anlamına gelen, ve Kurmanci de bûn olan, “BÎYAYIŞ” (BÎYIŞ )fiilidir. Olmak manasına gelen bu fiil, fiillerin zamanlara göre çekimlerinde önemli bir rol oynar. Diğer taraftan bazı isim ve sıfatların arkasına gelerek yeni isim ve fiillerin oluşmasında kullanılan yarıdımcı bir fiil konumundadır. BÎYAYIŞ fiilinin şahış zamirlerine göre çekimi şu şekildedir: Ez ... û/yû benim Ti ... yê/ê sensin (E.) Ti ... ya/a sensin (D.) We ... yo/o odur (E.) Ya ... ya/a odur (D.) Ma ... yê/ê biziz Şima ... yê/ê sizsiniz Yê ... yê /ê onlardır Bîyayiş fiilinin yukarıda görüldüğü gibi şahıslara göre çekilmiş şeklinin değişik hal alması kendisinden önce gelen kelimenin son harfiyle ilintilidir. Eğer kendisinden önce gelen kelimenin son harfi sessiz ise başına “Y” harfi alarak çekilir. Y harfi Kürtçe’nin diğer lehçelerinde olduğu gibi AZ’da da kaynaştırma harflerinden biri olarak kullanılır. Şimdi örneklere geçelim: Ez Hesen û Ben Hasan’ım Ez Eli yû Ben Ali’yim Ti Hesen ê Sen Hasan’sın Ti Eli yê Sen Ali’sin Ti Meryem a Sen Meryem’sin Ti Zeyno ya Sen Zeyno’sun We Hesen o O Hasan’dır We Eli yo O Ali’dir Ya Meryem a O Meryem’dir Ya Zeyno ya O Zeyno’dur Ma yîsûn ê Biz insanız Şima yîsûn ê Siz insansınız Yê yîsûn ê Onlar insanlardır Ma divicî yê Biz köylüyüz 3. İsimlerde cinsiyet durumu ve dişilik takısı “I” Kürtçenin bütün lehçelerinde dolayısıyla AZ’da bütün isimlerin bir cinsiyeti vardir. Bütün isimler eril yada dişil cinsiyete sahiptir. Hint Avrupa dil ailesinin Avrupa kolunda kalan dillerde görülen tarafsız cinsiyet kavramı Kürtçede yoktur. AZ’da diğer lehçelere nazaran gözle görülen bir fark, dişi isimlerin aldığı ‘i’ takısı ve bunun yoğunlukla kullanımıdır. Kürtçenin diğer lehçelerinde ve ve başka bölgelerde konuşulan Zazacada isimlerin yalın halleri cinsiyet takısı almazken, AZ’ın bu takıyı aldığı görülmektedir. Buna dişil şahıs isimleri de dahildir. AZ’da ki diğer dişilik takısı da ‘a’ dır. Örnekleri görelim: Qelemi kalem Kutiki köpek (D.) Heri eşek (D.) Neyli düve (D.) Zinci burun Ningi ayak Bardaxi bardak Koçiki kaşık Nuçiki yumruk Masa masa Ereba araba Munga inek Görüldüğü gibi bütün dişil isimler yalın halleriyle de ‘i’ yada ‘a’ takısı alırlar. Eğer zaten son harfi a ise bu değişmeden kalır. Buna karşılık eril isimler yalın hallerinde herhangi bir takı almazlar. Dîk horoz Her eşek (E.) Fek ağız Dest el Defter defter Kutik köpek (E.) AZ’da ilginç olan bir diğer konu da dişil şahıs isimlerinin de yalın halde aldığı ‘i’ takısıdır. Bazı örnekler: Yêtiki Yeter Eliki Elif Guliki Gül/Gülizar/Gülbahar v.s. Pemiki Pembe Yêmiki Emine Fatiki Fatma Tekil dişil isimlerin dişilik takısı almış halleri, ismin yalın halinde (Nominative), ismin -i halinde (Accusative), ismin -e halinde (Dative), ismin -de halinde (Lokative), ismin -den halinde (Ablative) ve ismin -in halinde (Genetive) kullanılırlar. Sadece hitap şekli değişiktir. Hitap, “ik” ve dişilik takısı olan “i” atıldıktan sonra, nida takısı olan “ê’’ eklenerek yapılır. Örnekler: Yêtê! Yeter! Elê! Elif! Pemê! Pembe! Fatê! Fatma! AZ’da ki eril ve dişil şahıs isimlerinin çoğunluğu “ik” takısı alırlar. Bu takıya ilaveten dişil isimlere bir de “i” eklenir. Bazı isimler hem “ik” takısı ve dişilik takısı olan “i” takısı almiş şekliyle kullanılırlar, hem de sadece “i” takısı almış halleriyle. Bazılarıysa sadece dişilik takısı alırlar. Son harfi sesli olan dişil sahış isimlerinin son sesli harfi ‘a’ ya dönüşür. Örnekler: Miyriki / Miyremi (Meryem) Yêtiki / Yêteri (Yeter) Nuriki / Nurayi (Nuray) Yêmiki / Yêmîna (Emine) Fadiki / Fadîma (Fadime) Fîdiki / Fîdûni (Fidan) Canûni (Canan) Fîlîzi (Filiz) Dişil şahıs isimlerine verilen örnekleri yukarıda görmüştük. Şimdi de eril şahıs isimlerine bakalım: Memik Mehmet Yîsik İsmail Husik Huseyin Musik Musa Elik Ali AZ’da şahıs isimleri, isimin yalın halinin ilk hecesi, artı ilk sessiz harfinin bırakılarak, geri kalan kısmın atılması, ve “ik” takısının eklenmesiyle, yeni yalın hallerine bürünürler. Yukarıda, bütün dişil isimlerin “i” takısı aldığını söylemiştik. Bu durum sadece tekil dişil isimler için geçerlidir. Eril ve dişil işimlerin çoğulu, çoğulluk takısı olan “î” takısının ilave edilmesiyle elde edilir. Dişil isimler çoğulluk takısını aldıkları zaman, dişilik takısı olan“i” ve “a” düşer. Örnekler: Kutikî köpekler Erebî arabalar Keyî (kî) evler Mungî inekler Kergî tavuklar Destî eller Aksaray Zazacası’yla ile ilgili yazımızın birinci bölümünü okudunuz. DevamınıBîrnebûn’un bir sonraki sayısında okuyabilirisiniz. (Bîrnebûn, sayı:41, s.72) (II.) Aksaray Zazacasıyla ilgili yazımızın ilk bölümü dergimizin 41. sayısında yayınlanmıştı. Gramerle başlattığımız yazımıza kaldığımız yerden devam ediyoruz: Gramer 4. SIFATLAR Sıfatlar, kişi, hayvan ve eşyanın, kısaca varlıkların özelliklerini belirten; renk, sayı, şekil ve benzeri durumlarını anlatan sözcüklerdir. Aksaray Zazacası’nda varolan sıfatlar adın hem önüne hem de arkasına gelerek, adı nitelerler yada sayı ve benzeri özelliklerini belirtirler. 4.1. NİTELEME SIFATLARI Adları niteleyen ve özelliklerini belirten ve genellikle adın sonuna eklenen bu sıfatlara bazı örnekler şunlardır. Laciko pîl Büyük oğul Gula sûri Kırmızı gül Kitawa qalini Kalın kitap Vergo vîşûn Aç kurt (E.) Kutika hari Kuduz Köpek (D.) Kincê hûwlî Pahalı elbiseler Awka serdi Soğuk su Atîya kelayî Kaynamış yemek Lorika sîwkuri Yetim kız çocuğu Qêytê nimitî Saklı eşyalar Mîêrdiko destihîra Cömert adam Kiyneka çimsîya Karagözlü kız Reya kirri/dergi Kısa/Uzun yol Tîmûna qoti Kot pantolon Nûno werde Yenilmiş ekmek Qala watte Söylenmiş söz Sayê şittî Yıkanmış elmalar Yîsûnê merdî Ölü insanlar Örneklerde görüldüğü gibi sıfatla tamlanan adın dişilik durumunda, dişilik takısı olan ‘i’, coğulluk durumunda da, coğulluk takısı olan ‘î’ sıfat olan kelimeye eklenmektedir. Fiillerden türetilen sıfatlar, fiilin dili geçmiş zamandaki fiil köküne, tekil durumunda de/te, coğul durumunda da dî/tî eklenerek elde edilir. Yeri gelmişken Aksaray Zazacasında kullanılan renk isimlerine de bir göz atalım: Sûr Kırmızı Gilmor Koyu kırmızı Henar Nar kırmızısı Sipî Beyaz Guwr Gri / Beyaz Tûtik Sarı Zerd Sarı Hûz Yeşil Kiwo Mavi Sîya Siyah Qîyr Koyu siyah Portiqal Turuncu Mor Mor / Kahverengi Kalî Mor Qehverengî Kahverengî Pemme Pembe Belek Ala Hebeş Siyah/Zenci Kurmanci de görülen, mavi ve yeşil renklerinin birbiri yerine kullanılma durumu AZ’da sözkonusudur. Mavi anlamına gelen kiwo sözcüğü, bitkiler ve meyveler sözkonusu olduğunda, yeşil manasında kullanılır. 4.1.1 Ünvan sıfatları AZ’da ünvan sıfatları hem ismin önüne hem de arkasına gelirler. Bu sıfatlarla kişinin, rütbesi, mesleği, akrabalık derecesi yada saygı gereği aldığı vasıfları belirtilir. Appiko Ce’fer Cafer amca Xaltîka Şemmiki Şemık teyze Malla Remezûn Imam Ramazan Siliko pehlîwûn Pehlivan Sılık (Süleyman) Biyriko qarîmûn Kahraman Bıyrık (Bayram) Ayrıca Aksaray Kürtlerinde sıkça görülen lakaplandırmaları ünvan sıfatı olarak görmek gerekir. Lakaplar bazen isimden ayrı, tek başına da kullanılırlar ve o durumda adın yerine geçerler. Lakapların ayrı yazıldığı durumları, sıfat olarak tanımlamak mümkün olsa da bunları, ad olarak tanımlamak daha doğru olacaktır. Betiko zûraçî Yalancı Betık (Battal) Zûraçî Yalancı Mûnqişi Mankafa (D.) Nîêşite Yıkanmamış AZ’da, varolan bazı ünvan sıfatları, ki bunlar çoğunlukla ad kombinasyonuyla birlikte kullanılanlardır, kullanım kolaylığı açısından bazen isimle kaynaşarak ve varolan adı da değiştirerek, kendi başlarına yeni bir ad olarak ortaya çıkarlar. Bazı örnekleri şunlardır: Elefendî (Elî efendî) Ali Efendi Eldede (Elî dede) Ali Dede Millamer (Malla Omer) İmam Ömer Millamed (Malla Amed) İmam Ahmet Sîydamed (Seyîd Amed) Seyit Ahmet Hecomer (Hecî Omer) Hacı Ömer Hecmemmed (Hecî Memed) Hacı Mehmet Hecalî (Hecî Alî) Hacı Ali 4.2 BELİRTME SIFATLARI Adları sayı belirterek, işaret ederek, belgisiz olarak yada soru sorarak belirten sıfatlara belirtme sıfatları denir. 4.2.1 Sayı sıfatları ASIL SAYI SIFATLARI / SAYILAR (HÛMARÎ) Belirli asıl sayı sıfatları: AZ’da sayılarla ilgili dikkati çeken bir husus yüzlü sayılardan sonra, sayıya ‘kere’ anlamına gelen ‘re’ nin eklenmesidir. Örnekler aşağıda görüldüğü gibidir. 1 Yiw 2 Di 3 Hîrê 4 Çeer/Çeher 5 Pûnc 6 Şeş 7 Hût 8 Heşt 9 Niw 10 Des 11 Des û yiw 12 Des û di 13 Des û hîre 14 Des û çeer 15 Des û pûnc 16 Des û şeş 17 Des û hût 18 Des û heşt 19 Des û niw 20 Vîst 30 Hîris 40 Çûras/Çuvras 50 Pûncas 60 Şeştî 70 Hûtê 80 Heştê 90 Niwê 100 Se 200 Di rê se 300 Hîrê rê se 400 Çeer rê se 500 Pûn rê se 1000 Hazar/Hazarêki 10.000 Des hazarî 100.000 Se hazari 1.000.000 Mîlyoni/Mîlyonêki 2.000.000 Di mîlyonî 10.000.000 Des mîlyonî 1.000.000.000 Mîlyari/Mîlyarêki 456 Çeer re se w pûncas û şeş. 1234 Hazar û di re se w hîris û çeer. 1.650.980 Mîlyon û şeş re se w pûncas hazar û niw re se w heştê. 2.555.444.836 Di mîlyarî w pûn re se w pûncas û pûnc mîlyonî w çeer re se w çûras û çeer hazarî w heşt re se w hîris û şeş. AZ’da ve anlamına gelen “û”, sesli bir harf ile biten bir kelimeden sonra gelirse genelikkle “w” diye okunur. Yukarıdaki, se, mîlyonî ve mîlyarî rakamları örneklerinde görüldüğü gibi, bu rakamlar sesli harfle bittikleri halde w lie bitişik yazılmamışlardır. Yazım dilinde ayrı yazmayı uygun gördüğümüz bu sesleri okurken, doğası gereği bitişik okumamız gerekir. Yani, sew (= yüz ve), mîlyonîw (= milyon ve) ve mîlyarîw (= milyar ve) gibi. Eğer sayı adları başka bir adın önüne gelirlerse bu durumda sayı sıfatlarını oluştururlar. Bazı örnekler: Mi pûnc lîterî awki erênê Ben beş litre su satın aldım Kurdasiyê Aqsara hîre rê se serrî verê amiyê Aksaray Kürtleri üç yüz yıl önce gelmişler Des engiştî yiw dest o On parmak bir eldir Belirsiz asıl sayı sıfatları: Ûndê Bu kadar Çend Bir kaçı Di hîrêki Bir kaçı Tîêdi Hepsi SIRA SAYI SIFATLARI Belirli sıra sayı sıfatları: Yiwin Birinci (E.) Yiwini Birinci (D.) Diyin İkinci (E.) Diyini İkinci (D.) Belirsiz sıra sayı sıfatları: Verên Baştaki Wertî Ortanca Piyên Sonuncu Hîrêyin Üçüncü (E.) Hîrêyini Üçüncü (D.) Hazarin Bininci (E.) Hazarini Bininci (D.) ÜLEŞTİRME SIFATLARI Aksaray Zazacası’nda üleştirme sıfatları, asıl sayıların tekrarıyla yapılır. Tekrarlanan bu sayılardan ilki hızlı okunurken, ikincisi vurgulanarak okunur. Vurgu genellikle tekrarlanan ikinci sayının ikinci hecesine yapılır. Aşağıdaki örneklerde bunu siyah renkle belirttik. Di-di İkişer ikişer Hîrê-hîrê Üçer üçer Çeer-çeer Dörder dörder 4.2.2 İşaret sıfatları / İşaret zamirleri Adları gösterek tanımlayan sıfatlara işaret sıfatları denir. Bu, şu, o diye bildiğimiz bu sözcükler aslında işaret zamirleri olup, isimlerden önce geldikleri için işaret sıfatı vasfı alırlar. AZ’daki işaret sıfatları/zamirleri, aşağıdaki tablolarda görüldüğü gibi eril ve dişil olmak üzere ve ayrıca yalın ve bükümlü olmak üzere ikişer gruba ayrılırlar. YALIN - ERİL No / Inno Bu Nîê / Innê Bunlar We / Ewe O, Şu Yê / Îyê Onlar No lacik Bu erkek çocuk Nîê mêrdikî Bu adamlar We malla Şu imam We xort O delikanlı Yê meallîmî O öğretmenler YALIN - DİŞİL Na / Inna Bu Nîê / Innê Bunlar Ya / Îya O, Şu Yê / Îyê Onlar Na ceneki Bu kadın Nîê kiynekî Bu kızlar Ya meyi O ana Yê ûnikî O nineler BÜKÜMLÜ - ERİL Nî Bunu/Buna Nîni Bunları/Bunlara Yî Onu, Şunu/Ona,Şuna Yî / Yîni Onları/Onlara Nî lacîkî bişawi ke Bu oğlanı eve gönder Yî pî ra vaci ki O babaya söyle ki Yi bebegûn mekira bermayîş O bebekleri ağlatma Yîni mekira bermayîş Onları ağlatma BÜKÜMLÜ - DİŞİL Nê Bunu/Buna Nîni Bunları/Bunlara Yê Onu, Şunu/Ona,Şuna Yîni Onları/Onlara 4.2.3 Belgisiz sıfatlar Adları kesin olarak belirtmeyen sıfatlara belgisiz sıfatlar denir. Bunlara bazı örnekler şunlardır: Qe, qet, yiw, di-hîrê, hire-çeer, niw-des, des-vîst, her, têyn, têdi, her. Qe yîwêrî nîêvaki... Hiç biri demedi ki... Yiw mîêrdik veciya tever Bir adam dışarı çıktı Di-hîrê rîocûn be’de İki üç gün sonra Têyn merdomî estê ki... Bazı insanlar vardır ki... Mîlçûkûn têdini Bütün kuşları Her rîoc roşûn nî yo Her gün bayram değildir 4.2.4 Soru sıfatları Soru sorarak adları belirten sıfatlara soru sıfatları denir. AZ’daki soru sıfatlarından bazıları şunlardır: Çi, çito, çend, kimcira. Ti çi gûre kennê? Sen ne işte çalışıyorsun? (Soru erkeğedir) Ti çi gûre kenna? Sen ne işte çalışıyorsun? (Soru kadınadır) Ti erêbêda çito wazennê? Sen nasıl bir araba istiyorsun? (Soru erkeğedir) Ti erêbêda çito wazenna? Sen nasıl bir araba istiyorsun? (Soru kadınadır) Kimcira ceneki şit dîoşenna? Hangi kadın süt sağıyor? 5. Gün isimleri (Namê Rîocûn) Bazar/Pazar Pazar Dima bazarî Pazartesi Salî Salı Çarşeme Çarşamba Pêrşeme Perşembe Yene Cuma Dima yene/Dima yenî Cumartesi Eki rîocê yenî şimî Ben cuma günü gideceğim Ezo rîocê salî bimî Ben salı günü gelirim Biyve rîocê/rojde dima yenî yo Düğün cumartesi günüdür Şima rîocê çarşemî se kenê? Çarşamba günü ne yapıyorsunuz? 6. Mevsimler Bihar / Ûsar İlkbahar Ûsar Yaz Payîz Sonbahar Zimistûn Kış 7. Ay isimleri (Namê aşmûn) AZ’da ay isimleri pek belirgin değildirler. Kürtçenin geneli ve diğer Zaza lehçelerinde de görülen ay isimleriyle ilgili karışıklık AZ için de fazlasıyla mevcuttur. Tek tek ay isimleri yerine, günlük hayatta genellikle mevsimlerden bahsedilir. Dolayısyla otuz günü kapsayan bir dönemi anlatan bir sözcük yerine daha uzun bir süreyi kapsayan sözcükler tercih edilir. Örneğin, kış için, ve kış aylarını kapsayan her bir dilim için ‘zimistûn’ yada, karlar yada kar zamanı anlamına gelen ‘wûrûn’ tabirleri kullanılır. Bir diğer yöntemde ayları numaralandırarak söylemektir, dördüncü, beşinci ay gibi. Bütün bu karışıklıklara rağmen tesbit ettiğimiz bazı ay isimleri yada ay isimleri yerine geçebilecek tabirler şunlardır: Qereqişi Ocak Gûcigi Şubat Marti Mart Nîsûni Nisan Aşma pûncini Mayıs Ûsarê verên/Aşma şeşini Haziran Ûsarê wertî / Aşma hûtini Temmuz Ûsarê piyên /Aşma heştini Ağustos Payîzê verên Eylül Payîzê wertî Ekim Payîzê piyên Kasım Wûrûn Aralık Bu yazı dizimizde kullandığımız bazı kısaltmalar şunlardır: (AZ) : Aksaray Zazacası (E.) : Eril (D.) : Dişil (Bîrnebûn, sayı:43, s.75)
Posted on: Thu, 11 Jul 2013 08:31:58 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015