MERWEPLAZA CULTUURMIX (09-11-2013) Vanaf nu ook op Facebook Piet Kapteins cultuurmix. Zie hier onder de mix van deze week: Geschiedenis is overal (1) Een vanaf de meet tot aan de finish boeiende bundel, die gedenkwaardige items uit het verleden oprakelt, heb ik voor u. Het gaat om het 320 bladzijden tellende, doorlopend geïllustreerde ‘Geschiedenis is overal’ onder redactie van Frank Huisman, Nico Randeraad en Georgi Verbeeck en van uitgeverij Wereldbibliotheek. In deze Maand van de Geschiedenis die als thema ‘Vorst & Volk’ kent en vooral over het Koninkrijk der Nederlanden en de Oranjes gaat, is deze collectie sowieso memorabel. * Op de omslag staat een illustratie van een stenen boogbrug over de rivier de Maas bij Maastricht: de Sint Servaasbrug in 1909 bij maneschijn. Wikipeda leert mij o.a. dat de brug gebouwd werd tussen 1280 en 1298 in opdracht van het kapittel van Sint-Servaas ter vervanging van de in 1275 ingestorte eerste Romeinse brug. Oorspronkelijk telde ze negen stenen bogen en een houten overspanning aan de Wyckse zijde, die in geval van een belegering snel ontmanteld kon worden. * Omstreeks 1640 werd de eerste boog aan de westzijde, die geheel droog was komen te staan door de veranderde stroming van de Maas, dichtgemetseld en opgenomen in de nieuwe kademuur. Hierdoor bleven er nog maar acht stenen bogen over. Tijdens de aanleg van het kanaal Maastricht-Luik in 1850 kwam deze oude boog weer tevoorschijn om vervolgens gedeeltelijk afgebroken te worden. Bij de herinrichting van de Maasboulevard (2005) kwam die dichtgemetselde boog die weer vrij te liggen. * De resten van deze boog waren nog geheel origineel 13e-eeuws en derhalve het meest authentieke gedeelte van de brug. De bedoeling was om deze boog te restaureren en als onderdoorgang te gaan gebruiken voor voetgangers die het pad langs de Maas willen volgen. De opdracht werd verleend aan het architectenbureau van Jo Coenen waarbij echter bleek dat de stenen in de loop van de tijd te slecht waren geworden en voor het grootste deel onbruikbaar om de boog te reconstrueren. Begin 2007 zijn derhalve deze laatste originele resten van de brug gesloopt en vervangen door een betonnen constructie. Binnen deze constructie zijn echter wel fragmenten van de laatste boog teruggeplaatst. Ik adstrueer deze oude foto om de geschiedenis deels op te rakelen. Hetzelfde doe ik een volgende keer bij een van de foto’s onder de brug op de cover: die van de initiatiefnemer van de 4mei- herdenking: oud-verzetsstrijder Jan Drop, die een commissie oprichtte met zijn vrouw en een vriend. Geschiedenis is overal (2) In hun gelijknamige Proloog verwoorden de historici Huisman, Randeraad en Verbeeck hun geloofsbrief. ‘Geschiedenis ligt op straat. Je hoeft maar uit het raam te kijken en je ziet allerlei voorwerpen, gebouwen, voertuigen, bomen en mensen, die het onderwerp kunnen zijn van een boeiend historisch verhaal. Of sla de krant open, of kijk naar de televisie. Luister naar de verhalen van vaders en moeders, ooms en tantes. Voor wie er oog en oor voor heeft. is geschiedenis overal.’ * In dertien geselecteerde opstellen slagen zij en hun collega-scribenten naar mijn idee volkomen in hun opzet. Zo in ‘Snorren en baarden -De herdenking van de eerste vrije Statenvergadering (1572-1972)’ van Nico Randeraad, in ‘Herdenken op zijn Hollands -Het ontstaan van de 4mei-herdenking’ van Ilse Raaijmakers, in ‘Hannie Schaft, vrouw in het verzet’ van Jos Perry en in ‘Fantoompijn en de dichterlijke vrijheid–Het trauma van de Tweede Wereldoorlog herschreven’ van Barbara Beckers. * Mag geschiedenis overal zijn, zij dient wel bewaard te worden. Er zijn zelfs politici die haar rücksichtslos hanteren. Zo de Italiaanse dictator Benito Mussolini die in Rome een snelweg liet aanleggen tussen zijn kantoor en het Colosseum waarmee en passant een behoorlijk deel van het Forum Romanum onder het asfalt verdween. De man was verantwoordelijk voor het afbreken van de middeleeuwse buurt bij het grootste amfitheater uit het Romeinse Rijk, gefinancierd uit de krijgsbuit van de plundering van Jeruzalem in het jaar 70. * Mussolini begroef de geschiedenis uit eigenbelang. Het is goed dat die weer opgegraven wordt. Ik wil die gedachte voeden door een voorval uit mijn eigen verleden. In mijn dorp van geboorte Kralingseveer kwam eind jaren veertig bij ons in de Lamastraat voor schoenhandel Adriaansens de Reus van Rotterdam zijn opwachting maken. Staande voor de winkeldeur gaf hij ons kinderen een hand en hield ons ansichtkaarten ter verkoop voor. Wij zagen op tegen de grote man omhangen met een reclamebord. * In de memoires van mijn vader zaliger wordt er niet verhaald over het fenomeen uit mijn kinderjaren. De reusachtige man uit de Gouvernestraat met bioscoop Lantaren/Venster en cultuurcentrum Odeon zou in mijn persoonlijk geheugen weggezakt zijn, ware het niet dat het eerste chapiter van ‘Geschiedenis is overal’ het opschrift draagt van ‘Rotterdammer in ’t kwadraat – De Reus van Rotterdam en zijn stad’ van Amanda Kluveld. Ik beleefde opnieuw mijn verleden! 1945 (1) Een geweldig, grandioos, zelfs geniaal boek heb ik voor u, dat mijn eertijds en heden meer diepgang geeft. Het gaat om het 400 bladzijden tellende, relevant geïllustreerde ‘1945’ van Ian Buruma en uitgeverij Atlas Contact met de ondertitel ‘Biografie van een jaar’. De opdracht gaat als ‘Voor mijn vader, S. L. Buruma’ en in het fotokatern laat de eerste plaat die beminde zien. Op de cover zien wij een jonge vrouw met heilige attributen in de handen op de puinhopen van een kerk zitten. De oorspronkelijke titel luidt ‘Year Zero, The History of 1945’ en is veel sprekender. ‘Het jaar nul’, daarmee geeft de Nederlandse auteur (met geboortejaar 1951) aan, dat 1945 een scheidslijn, een cesuur, een breekpunt, een schisma, een keerpunt betekent. De zeven omschrijvingen markeren die breuk en de volgende keren gaan wij met elkaar traceren hoe die zich mondiaal manifesteerde. Hoe Buruma tot zijn in prachtig en transparant proza gedrenkte studie kwam, zet hij in zijn Proloog uiteen Nu zeg ik al dat wij ons niet kunnen permitteren ‘1945’ ongelezen en ongezien te laten. * Om u in het plaatje de brengen geef ik u de titels van de drie delen van Buruma; ‘Het bevrijdingscomplex’, ‘Puinruimen’ en ‘Nooit meer’ met als hoofdstukken o.a. ‘Euforie’, ‘Honger’, ‘Wraak’, ‘Naar huis’, ‘Het gif uitzuigen’ en ‘De rechtsstaat’. Waar deze opschriften voor staan, vertel ik u later. Een van de voorwaarden die ik bij het lezen stel is dat ik mij aangesproken voel, dat mijn eigen reilen en zeilen in de weegschaal gelegd wordt. ‘1945’ doet dat. Ik zeg waardoor. * Mijn vijfde levensjaar, dat van 1945, stond naar mijn beleven in het teken van vergelding. Op het schoolplein aan onze Lamastraat in Kralingseveer werden door kapper Frans Barendsz meisjes die zich in de oorlog met Duitsers hadden afgegeven van hun hoofdtooi ontdaan en met een hakenkruis op de kruin van hun hoofd getooid. In de Zebrastraat stonden landverraders met de handen in de nek om beschimpt te worden. Op het terrein van voetbalvereniging JGB kreeg de heer Bouman een schilderij aangeboden omdat hij in de voorbije winter de geste van ‘liefdesmaaltijden’ gedaan had. * Die bestonden uit soep voor ons kinderen in de hal van zijn meubelfabriek. Op het Elandplein was er een feestelijke optocht, die mij naar mijn moeder deed rennen omdat een grijsgroene grote pop aan een wagen mij angst inboezemde. Op de avond van 4 mei werden mijn broer Jan en ik door onze ouders wakker gemaakt omdat vijf bange, moeitevolle jaren voorbij waren, zodat wij het voor de andere morgen gereed liggende rantsoen al vast op mochten eten. Tijdens de niet meer geldende spertijd – acht uur van straat - haalde mijn vader bij diens moeder een vlag en stok op om die na ochtendgloren uit te steken. 1945 (2) Op de morgen van de 14e mei deed vader kond dat onze moeder boven in de slaapkamer ons een vernoemd broertje Bernhard had geschonken. Voor het raam van de voorkamer stond mijn vader te turen naar de drukkerij waaruit zijn baas Wegeling in augustus 1944 geslagen was, omdat hij het aangedurfd had het blad Trouw te drukken. In de memoires van vader zaliger, die dateren uit de jaren zestig, lees ik de context van deze incidenten. En opnieuw word ik bepaald bij de waarde van het verwoorden van het eigen leven, van de kleine geschiedenis. * In de over de 400 vol getypte foliovellen lees ik ook van de lotgevallen van vele familieleden. Zo van de ooms Teun en Piet die in de meidagen ’40 in Brabant dienden en vochten, zo van de oom Job die zich in de Oostmark verzwagerde met de Duitsers en na de oorlog tot een half jaar gevang in Den Helder veroordeeld werd, zo van de oom Arie die als 18-jarige jongen in de oorlogsindustrie in Duitsland verplicht diende te werken, zo van oom Jo die na een razzia uit de groep wist te ontvluchten, zo van neef Jan die, 16 jaar jong, met Koos Iedema naar het zuiden wist te vluchten. * Het bijzondere, eigenlijk nu het meest opvallende is, dat in de jaren na de Tweede Wereldoorlog vooral gezwegen werd. Ook in de familiekring was de oorlog taboe, hooguit verhaalde men over de schaarste aan voedsel. Hetgeen symboliseert dat vooral de inbreuk op het dagelijkse leven de bezetter kwalijk genomen werd. Pas in de jaren zeventig was oom Piet bereid voor de schoolkrant ‘Uilskuiken’ van de Prins Bernhardschool iets over zijn belevenissen als soldaat in de Peel te vertellen. Heel wat persoonlijke voorvallen zijn echter door gewoon zwijgen in de vergetelheid geraakt. * Om het voorgaande te illustreren citeer ik titels uit vaders memoires. Die gaan als ‘Aardappelen telen’, ‘Distributie wel en wee’, ‘Tarwe zonder bon’, ‘Inleveren van koper, tin, en radio’, ‘In de oorlog toch op vakante’, ‘Volop groente’, ‘Tabak uit eigen tuintje’, ‘Hongertochten’, ‘Melktochten’, ‘Eten uit de gaarkeuken’, ‘Onze vulkachel in gebruik’, ‘ en fiets voor aardappelen’, ‘Tarwepap met knollen’, ‘Spinazie als ontbijt’, ‘Hongeroedeem’, ‘Zweeds wittebrood’ ‘Bevrijd, maar nog niet van honger’. Heel cruciaal was dus in die dagen van oorlog het voorzien in de dagelijkse behoefte.
Posted on: Fri, 08 Nov 2013 18:23:42 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015