Siirt’teki Ermeniler Geçmişteki Sayıları Ve Yerleşim Yerleri: Siirt adı bazı kaynaklarda da « Seert » (üç yer) olarak geçmektedir. Kent birkaç sırtta kurulmasından dolayı bu adın verildiği tahmin edilmektedir. Ayrıca Şemsettin SAMİnin Kamusunda Tiğrakert olarak geçmektedir. Her ne kadar Sami kökenli olduğu söylense de Ermenice Tiğrakertin halk ağzında sırasıyla Sigrakert, Sigirt ve sonunda Siirte dönüşmüş olabileceği de düşünülmektedir… Siirt’te, XVIII yüzyılda, 5600 ermeni hane bulunmaktaydı. XIX yüzyıl başlarında ise bu rakam 2500’e. 1800-1830 yılları arasında 17.000 nüfusun 10.000’i Ermeni, 1830-1850 yılları arasında 15.000 nüfusun 6.000’i Ermeni olmuştur. Birinci Dünya Savaşı önce 13.000 kişilik nüfusun 6.000’ini Ermeniler teşkil etmekteydiler; diğerleri: Türkler, Araplar, Kürtler ve Süryaniler. Siirt’te Surp Hagop Manastırı XX. Yüzyıl başlarında zaten harabeye dönmüştü. Kentte bulunan üç kilise ise I. Dünya Savaşı’na kadar ibadete açıktı. Vilayetin tümünde ise 30 kilise bulunmaktaydı. XIX-XX yüzyılları arasında kızlar ve erkekler için iki ayrı ermeni okulu vardı. Halen şehri çevreleyen harabeye dönüşmüş ermeni kaleleri kalıntıları bulunmaktadır. Çevreleyen kayalıklar üzerinde ise Ermenice yazılar bulunmaktaydı. 1895 Kırımında Türk devleti burada bulunan kilise, cemaat yönetim binasını ve ermeni okulunu yıkmış. Ermeni nüfusun büyük bir bölümünü ise zoraki İslamlaştırmış, din adamlarını öldürmüşlerdir. 1915’de Ermeni birlikleri ve Rus güçleri Siirt’i Türk ve Kürt milis güçlerinden almışsalar da, Rusların çekilmesiyle Ermeniler yalnız kalınca Türk birlikleri ve kimi silahlı Kürt milisleri tarafından kent Ermenilerden arındırmıştır. Türk devleti ve Kürt milisleri buradaki Ermeni ahaliyi yok etmişler, sadece 100 sanatkâr, kendilerine hizmet ettirmek amacı ile sağ bırakmışlardır. Bugün Şehrin İnönü Mahallesi olarak bilinen kesimi, genelde Ermeni ailelere ait evlerin olduğu semttir. Burada, Şimdi Merkez Polis Karakolunun olduğu yerde Ermenilere ait bir kilise varmış. Yine Merkez Karakolunun az ilerisinde Aynsalip çeşmesi de, Ermeniler tarafından yapılmıştır. Ayrıca Araplarca kitel Kürtlerce kutilik/kutilîk yani içli köfte denilen yemek Ermenilerin yemeğiymiş. Pervari/Բերվարի Kazasi* Sığert (Siirt) Sancağı’nın dağlık güneydoğu kesiminde yer alan ve balıyla ünlü olan Pervari Kazası’nın idari merkezi Khokhat/Khasye/Khasil kasabasıdır. Kasabada 180 Ermeni (20 hane ve bir okul, 22 öğrenci) yaşarken kazanın genelindeki 15 köyde toplam 2.538 Ermeni (282 hane) yaşıyordu. Bu cemaat 7 kilise ve 72 öğrencinin eğitim gördüğü 2 okula sahipti. Velas:270 Ermeni (30 hane), bir kilise Malik (Melik):225 Ermeni (25 hane), Surp Kevork Kilisesi Balican/Paniçan/Benicon:162 Ermeni (18 hane) Sano/Sanu/Sani:27 Ermeni (3 hane) Elkef: 72 Ermeni (8 hane), bir kilise Deştik:70 Ermeni (8 hane), bir kilise, Ozim (Uzum):10.80 Ermeni (120 hane), Surp Stepanos Kilisesi bir okul (50 öğrenci), Akug/Hagug/Urkuk:182 Ermeni (20 hane), bir kilise Şekamer:75 Ermeni (8 hane), Sim: 51 Ermeni (6 hane) Serhel:27 Ermeni (3 hane) Rabanokan (Rabanog):45 Ermeni (5 hane), bir kilise Adel:72 Ermeni (8 hane), Heşed-Adus: 72 Ermeni. Eruh (Aro / Bohtan)/էրուհ Kazasi * Siirt Eruh ilçesi ermeni nüfusun en çok yaşadığı yerlerden biridir. 1915’te Anadolu’da pek çok Ermeni, hayatta kalabilmek için Müslüman olmak zorundaydı. Tehlike karşısında din değiştirmek, daha önceki zamanlarda da karşılaşılan bir pratikti bu topraklarda; ancak o karanlık yılda, çok daha fazla sayıda insan Müslümanlığa geçti. Siirt Eruh ilçesinde Misilmeniler 1915 yılında ölüm korkusuyla Müslümanlaşmışlardır.1915 yılına gelindiğinde, Patrikhane kayıtlarına göre kazada yaşayan Ermenilerin sayısı 3.393’e düşmüştü. Deh’te Ermenilere ait Surp Harutyun ve Surp Astvadzadzin Kiliseleri’yle bir de okul bulunuyordu. Bu okulda 95 öğrenci okuyormuş. Yine Eruh’un köylerinde 1915 yılına kadar şu kadar hane varmış. Keoğ: 18 Ermeni (2 hane), Girdare: 16 Ermeni (2 hane), ikaka: 29 Ermeni (3 hane), Lirde (Lode): 45 Ermeni (5 hane), Goveşer: 47 Ermeni (5 hane) Findik: 225 Ermeni (25 hane) Eruh’ta zorla Müslümanlaştığını idea eden “Sessizliğin Sesi Türkiyeli Ermeniler Konuşuyor” kitabında ismini vermek İstemeyen ( X Erkek, 1961, Eruh-Siirt) doğumlu bir Eruhlu ermeni şunları söylüyordu:** Bizi zorla Müslüman etmişler. Yedi köyden kovalanmışız. Her birinde düzenimizi kurmuşuz. Biri gelip “Çık buradan” demiş, kaçmışız. Yedi kere düzenimizi kurmuşuz, sekizinci kere evimizi satın almışız. Evimizi başkasından, tarlamızı başkasından almışız. Kürtler diyordu ki: “Bu gâvurları kuru taşın üzerine koyun, bir yün parçası verin, gene yaşarlar ama biz yaşayamayız.” Dokumacıydık, onlara şal şalpik yapalım diye bizi öldürmemişler ama zorla Müslüman etmişler. Kimliğimize ‘mühtedi’ yazdırmışlar. Sonra “Çağırın şu gâvurları, mühtedi yerine İslam yazacağız” demişler. Mühtedi yazarken de İslam yazarken de bize sormamışlar. Dayağını ye, sesini çıkarma, evine gel Babam derdi ki “Sana gâvur diyecekler, öbürlerine de diyorlar ama seslerini çıkarmıyorlar. Seni öldürmezler, dayağını ye, sesini çıkarma gel evine. Bir yerin kırılsın da sesini çıkarma.” Bu bilinci babam bana verdi. Öyle dayak yiye yiye büyüdüm. Öyle dayak yiye yiye büyüdüm. Yedi sekiz yaşlarında iken büyük adamlar beni kulaklarımdan tutup yere vuruyorlardı, “Gâvurdur, kemiği kırılmaz, sağlamdır” diyorlardı. Bizim orada bir uçurum (Tehtameterxanê) vardı. Oradan insanlarımızı atmışlardı, kemikleri üst üsteydi, beni o uçurumlara götürürlerdi. “Dedelerinin kemiği orada, seni de oraya atacağız” diye tehdit ederlerdi.(…) Müslümanlığa sonradan geçiş yaptıkların için bu kesme “misilmeniler “diye hitap edilir. Bu ilçede birçok ibadethane kilise yerleri bulunmaktadır. Aynı şekilde mezarları türbeleri hala Siirt Eruh yolunda çok açık şekilde göze çarpmaktadır. Hata bu sene yol çalışmasında mezarları tahrip edildi Bu yıl karayolları burada çalışma yaptı. İş makineleri ile yapılan yol kazısı sırasında yaklaşık 100 mezar ortaya çıktı. Mezardaki kemikler çevreye saçıldı. Köylüler kemikleri toplayıp yerine koymuş bu mezarlıkla ilgili kimse bir şey yapmadı. Kazılan yerlerde mezarlardaki kemikler dışardan görülüyor. Yani yarı açık. Mezarlığın Ermenilere ait olduğunu biliyoruz. Mezarlığın yukarısında Derşımş Kilisesi de var. Yıllar önce orada Ermeniler de yaşıyordu ama şimdi kimse o köyde yaşamıyor. Bu mezarlar bizim kültürel varlıklarımız öncelikle buna Siirt halkı ve sivil toplum kuruluşları ve kamu kuruluşları sahip çıkmalıdır. Bana göre Siirt bir ermeni kentiydi. Kim itiraz ederse etsin, nitekim isminde de Türkçe Arapça ve Kürtçe bir kelime olmadığı açık. Siirt’teki Ermenilerle hakkında bilgisi olan Siirt’tin eski yaşlı insanları veya eskiden beri Siirt’te gazetecilik yapmış şahsiyetlerin Siirt’teki Ermenilere ne olduğu, nereye sürgün edildiği kimler tarafından katliama uğradıkları Newala kasaplar deresinde Ermenilere ait kaç cenaze var olduğu korkmadan artık dile getirmelidirler. Biz Siirt’teki halkalar olarak geçmişte neler olmuş ne tür kirli savaşlar yaşamış hakikatle yüzleşme adına bilmek istiyoruz.
Posted on: Mon, 18 Nov 2013 16:05:36 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015