(Κείμενο και στα ελληνικά) L’ART AU SECOURS DU MONDE DE LA POSTVIOLENCE Les œuvres d’art, sous toutes leurs formes, ont pour vertu commune de susciter une émotion, d’inciter le monde intérieur envoûté par l’œuvre à lui donner le sens voulu par le créateur. L’œuvre d’art entraîne dans un voyage collectif non dans le même temps mais dans un espace et une dimension imaginaires semblables et acquiert, grâce à cette qualité communicative, un profond caractère social : la production de l’œuvre d’art a pour but sa diffusion au sein de la société. L’étude du cheminement historique de l’art nous amène à reconnaître que, mus par leur sensibilité, les artistes voient au-delà et savent fixer les évènements de leur époque, voire anticiper le futur. En de rares occasions certes les fruits de leur talent échappent à l’instant temporel vécu pour devenir diachroniques, archétypiques et objets de l’intérêt de sociétés postérieures à la leur, d’hommes entièrement étrangers à tout ce qui a trait au monde à l’origine de la gestation de l’œuvre. La contemplation de l’ensemble des œuvres picturales de Babis Pilarinos donne l’impression à tout un chacun de se trouver face à une nouveauté indéfinissable, source d’un étonnement joyeux auquel succède, malgré soi, l’embarquement insoupçonné pour un voyage éprouvant. Un voyage douloureux de par les efforts nécessaires à l’évacuation de la multitude d’images de violence et de ruine, de toutes ces images et de toute la propagande assénée de répulsion. Ces dernières années, il n’est pas un regard, une oreille, un esprit, une âme humaine, qui n’ait été bombardé par les images horrifiques et les grondements assourdissants de ce que la morale nomme le mal, avec toute la crudité non seulement des évènements eux-mêmes mais aussi des commentaires dont ils ont été à l’origine. L’art de ces dernières décennies s’est centré sur le monde du désastre, en a restitué de mille et une façons les images et le vacarme, et, plus grave encore, a exalté le sentiment de la vérité crue et de la répulsion. En face, et c’est là le pire, pas de contrepartie, pas de contrepoids puissant à la glorification du désastre. L’occasion ne nous a pas été donnée encore de sentir nous effleurer la brise de l’envol joyeux d’un papillon merveilleux au cœur de lointaines forêts insoupçonnées. Un envol dont le plus subtil mouvement déploierait la voile de l’espoir. Néanmoins, dans l’attente que le papillon, mû par des circonstances étrangères et arbitraires, ouvre ses ailes et prenne son envol, il peut nous échoir la chance de voir un tableau où se dissimule prudemment dans le vacarme du monde alentour une infime paillette d’espoir. Une peinture, un foisonnement d’images à titre de réponse indiscutable à des questions comme qu’est-ce que le bonheur, la tristesse, la joie, tous ces principes élémentaires et ces archétypes éparpillés dans de brefs contes et récits, tous ces subtils symboles réitérés qui, sans intermédiaire, nous transportent dans une autre vision du monde, dans un voyage propre à chacun d’entre nous et simultanément pourtant commun à tous, où, au lieu du malheur dans toute la crudité de son horreur, nous pouvons voir la pureté de l’âme, son matériau premier, la source. Un tel art s’exprime certes au moyen de formes simples comparables à l’expressivité enfantine brute mais, par le potentiel de son sens, il est à l’opposé de la première œuvre instinctive. Cette double substance énigmatique est sans doute son élément le plus dynamique et le plus inventif. Supposons le cas disons extrême où l’expression brute, instinctive ou enfantine est le rêve d’un peintre fixé au matin sur la toile spontanément et sans questionnement tel qu’il l’a vu exactement dans son sommeil; la peinture de ces œuvres est alors la fixation consciente au grand jour de ses rêves par l’artiste conçue comme la seule défense dans un monde violent au fond de l’abîme obligé de se tourner vers des images modèles pour survivre. Ces œuvres naissent d’une élaboration intérieure, d’une volonté et d’une quête telles qu’elles emportent naturellement le spectateur dans leur musique, l’installent dans une humeur enjouée aux vertus thérapeutiques, répondent à ses questions sur la conduite de son jardin secret et l’aident à se tourner vers les instants insignifiants, vers les images bien gardées de sécurité et de bonheur. Elles sont une invitation généreuse à maîtriser le Monde de l’après-violence et de l’après-catastrophe. Les armes du bonheur sont désormais une barque bercée par les flots éclatants de lumière, la bicyclette lancée dans les lacets d’une route sans fin le long de la mer en fureur, l’humble logis rayonnant au cœur des ténèbres, le cyprès incliné dans un habile effort pour en toucher le toit, la reconnaissance de la tristesse d’un promeneur esseulé assis en quête de repos et dorénavant sans courage pour poursuivre son chemin dans un paysage déserté, les minuscules veilleuses dans le ciel nocturne et l’innocence des poissons des fonds marins obscurs. Le mode de les décrire et de les fixer dérive directement de la peinture byzantine, summum de l’art à l’origine des règles de restitution qu’ils partagent telles la maîtrise du trait et des formes, leur technique et leur géométrie, l’originalité de la perspective, les axes et le rythme de la composition, l’échelle de ses sujets dominant et secondaire, la restitution de la lumière émanant des éléments mêmes du tableau, constante de l’art grec, et le maniement de la couleur à travers la succession et la combinaison des zones froides et chaudes dans le tableau. L’élément commun le plus important et le plus profond est l’intemporel, l’éternel et, antérieur à toute vie humaine, tout ce qui dans la peinture byzantine pousse au recueillement puis, interprétation et évolution, dans la présente peinture profane, le diachronique, tout ce qui emporte dans un voyage intérieur individuel au cœur de la matière première de l’âme, là où tout un chacun se réfugie. À la fois individuel et commun à tous, ce refuge ressemble à une humble église byzantine oubliée au milieu de nulle part que tous en passant contemplent fermée, certains néanmoins que ses icônes patientent sereines et éternelles à l’intérieur. Au cœur de ce refuge, la raison, les analyses, les règles, les influences et les émotions traditionnelles ne sauraient expliquer l’art. Les œuvres ont désormais rejoint leur berceau, le monde intérieur individuel, et se moquent des tentatives malhabiles des mots plats et inconsistants pour les interpréter. Z.G. Traduit par Serge Belletti Η διαχείριση του Κόσμου μετά τη βία Κοινή ιδιότητα των έργων τέχνης οποιασδήποτε μορφής είναι η δημιουργία αισθήματος συγκίνησης, είναι η κίνηση του εσωτερικού κόσμου αυτού που απολαμβάνει το έργο προς το νόημα που του έδωσε ο δημιουργός του. Το έργο τέχνης παρασύρει σε ένα κοινό ταξίδι όχι στον ίδιο χρόνο, αλλά στον ίδιο νοητό χώρο και διάσταση και αποκτά μέσα από αυτόν τον επικοινωνιακό χαρακτήρα ένα βαθιά κοινωνικό χαρακτήρα: το έργο τέχνης παράγεται με σκοπό την κοινοποίησή του και πραγματώνεται στην κοινωνία. Από την παρατήρηση όλης της διαδρομής της ιστορίας της Τέχνης, πρέπει να δεχτούμε ότι οι καλλιτέχνες με την ευαισθησία τους βλέπουν πιο μακριά αποκρυσταλλώνοντας τα τεκταινόμενα του καιρού τους και προλογίζοντας ίσως το μέλλον. Κάποιες σπάνιες φορές μάλιστα, ξεφεύγουν τα προϊόντα του ταλέντου τους από τη χρονική στιγμή που βρίσκονται και γίνονται διαχρονικά, αρχετυπικά και αντικείμενα ενδιαφέροντος μεταγενέστερων κοινωνιών, ανθρώπων απομακρυσμένων από κάθε τι είχε σχέση με τον κόσμο που περιέβαλλε το έργο, τη στιγμή που αυτό δημιουργήθηκε. Κοιτώντας όλη τη σειρά των ζωγραφικών έργων του Μπάμπη Πυλαρινού, έχει κανείς την εντύπωση ότι αντιμετωπίζει κάτι διαφορετικό και απροσδιόριστο, που προξενεί ένα χαρούμενο ξάφνιασμα. Ύστερα και χωρίς να το θέλει, μπαίνει ανυποψίαστα στον κόπο του ταξιδιού. Το ταξίδι δεν είναι εύκολο. Θέλει κόπο να αποβάλλει κανείς όλες τις εικόνες βίας και καταστροφής, όλες τις εικόνες κι όλη την προπαγάνδα της αποστροφής, γιατί κάθε ματιά, κάθε ακοή, κάθε νους, κάθε ανθρώπινη ψυχή της παγκόσμιας κοινό-τητας έχει βομβαρδιστεί τα τελευταία χρόνια, σε επίπεδο είτε πραγματικού γεγονότος, είτε σχόλιου στα πραγματικά γεγονότα, από εικόνες αποστροφής, από το θόρυβο της βίας και την ωμή αναπαράσταση αυτού που η ηθική ονομάζει κακό. Η τέχνη των τελευταίων δεκαετιών έχει διαπραγματευτεί τον κόσμο της καταστροφής, έχει αποδώσει με κάθε τρόπο τις εικόνες και το θόρυβό της, έχει κυρίως δοξάσει το αίσθημα της ωμής αλήθειας και της αποστροφής. Αντιστοίχως, κι αυτό είναι το κακό, δεν υπάρχει αντιστάθμισμα, δεν υπάρχει ικανό αντίβαρο στη δοξασία της καταστροφής. Δεν είχαμε ακόμα την ευκαιρία να νιώσουμε την αύρα από το χαρούμενο πέταγμα μιας θαυμάσιας πεταλούδας σε ανυποψίαστα μακρινά δάση. Η ελάχιστη κίνηση θα άπλωνε την αύρα της ελπίδας. Ωστόσο και μέχρι η πεταλούδα ν’ ανοίξει τα φτερά της, από άσχετες κι αναίτιες συνθήκες σπρωγμένος, μπορεί να τύχει να δει κανείς μια ζωγραφιά. Εκεί ίσως βρει ένα ψήγμα ελάχιστης ελπίδας, που καλά κρύβεται κάτω απ το θόρυβο του γύρω κόσμου. Είναι μια ζωγραφιά, είναι πολλές εικόνες, σαν κοινή και αδιαμφισβήτητη απάντηση σε ερωτήσεις όπως τι είναι ευτυχία, λύπη, χαρά, όλ’ αυτά τα στοιχειώδη κι αρχετυπικά που αραδιάζονται με μικρές διηγήσεις αφηγηματικές, μικρά επαναλαμβανόμενα σύμβολα που μεταφέρουν χωρίς ενδιάμεση παρεμβολή σε μια άλλη άποψη για τον κόσμο, σε ένα ταξίδι ατομικό για τον καθένα κι όμως ταυτόχρονα κοινό για όλους, όπου αντί για την ωμότητα των δεινών βλέπει κανείς την αγνότητα της ψυχής, το πρώτο της υλικό, το στοιχειώδες. Η τέχνη αυτή σχηματοποιείται με μορφές ανεπιτήδευτες που ίσως παραβάλλονται με το ανεπεξέργαστο της παιδικής εκφραστικότητας, αλλά στέκεται ως προς το επίπεδο του νοήματός της, στην απέναντι όχθη του πρωτόλειου και του ασυνείδητου. Αυτός ο δισυπόστατος και αινιγματικός χαρακτήρας είναι ίσως και το πιο δυναμικό και ευρηματικό της στοιχείο. Αν υποθέσουμε ότι η ανεπεξέργαστη, ασυνείδητη, ή παιδική έκφραση, είναι ας πούμε στην ακραία περίπτωσή της ένα όνειρο που είδε τη νύχτα ένας ζωγράφος και το πρωί αποτύπωσε αυθόρμητα και χωρίς γιατί, ακριβώς όπως το είδε, τότε η ζωγραφική των έργων αυτών είναι η αποτύπωση των ονείρων που στοιχειοθέτησε και δημιούργησε συνειδητά και κατά τη διάρκεια της μέρας ο δημιουργός τους, σαν άμυνα σε έναν κόσμο μπερδεμένο και βίαιο που έχει ξεχαστεί μες στην καταστροφή και πρέπει να στραφεί σε πρότυπες εικόνες για να επιβιώσει. Είναι αποτέλεσμα τέτοιας εσωτερικής επεξεργασίας, προσπάθειας και αναζήτησης, που με αμεσότητα μεταφέρουν το θεατή στη μουσική τους, στην παιγνιώδη ιαματική διάθεση, την απάντηση για τη διαχείριση του ατομικού κόσμου, τη στροφή στις μικρές στιγμές, στις καλά φυλαγμένες εικόνες ασφάλειας και ευτυχίας.Σαν ανοιχτή πρόσκληση για τη διαχείριση του Κόσμου μετά τη βία και την καταστροφή. Όπλα ευτυχίας είναι μια βάρκα που πλέει στο ολόλαμπρο κύμα, το ποδήλατο που τρέχει στον καμπύλο ατέρμονο δρόμο μπροστά από τη φουρτουνιασμένη θάλασσα, το φωτεινό μικρό σπιτάκι μες στο σκοτάδι, το κυπαρίσσι που γέρνει ακριβώς έως να μπορέσει ν’ αγγίξει την στέγη, η παραδοχή της λύπης ενός παντέρημου περιπατητή που κάθεται να ξαποστάσει και δεν έχει κουράγιο να συνεχίσει σε ένα κενό τοπίο, τα μικρά φωτάκια στο βραδινό ουρανό και τα αθώα ψάρια του σκοτεινού βυθού. Ο τρόπος που περιγράφονται και αποτυπώνονται ολ’ αυτά απορρέει ευθέως από τη βυζαντινή ζωγραφική. Οι κανόνες απόδοσης είναι κοινοί και ξεκινούν από αυτήν την ύψιστη τέχνη: η διαχείριση της γραμμής και των σχημάτων, η τεχνική τους και η γεωμετρία τους, η ιδιότυπη προοπτική, οι άξονες και ο ρυθμός της σύνθεσης, η κλίμακα του πρωτεύοντος και του δευτερεύοντος θέματος μέσα σ αυτήν, η απόδοση του φωτός στα πράγματα ως αυτόφωτα όπως διαχρονικά συμβαίνει στην ελληνική τέχνη, η διαχείριση του χρώματος με την επαλληλία και παράθεση ψυχρών και θερμών περιοχών. Το βαθύτερο και σημαντικότερο κοινό στοιχείο είναι το άχρονο, το παντοτινό και πριν από την ανθρώπινη ύπαρξη, ό,τι παρασύρει στην κατάνυξη στη βυζαντινή ζωγραφική και σε συνέχεια, μετάφραση και εξέλιξη, σε αυτήν την κοσμική ζωγραφική το διαχρονικό, ό,τι παρασύρει σε ένα εσωτερικό ατομικό ταξίδι στην πρώτη ύλη της ψυχής, εκεί που κανείς καταφεύγει. Το καταφύγιο είναι ατομικό και κοινό σε όλους ταυτόχρονα, όπως μια μικρή ξεχασμένη βυζαντινή εκκλησία στη μέση του πουθενά που όλοι περνούν απ έξω και την κοιτούν κλειστή, μα ξέρουν ότι οι εικόνες της περιμένουν μέσα ήσυχες και αιώνιες. Σε αυτό το καταφύγιο δεν εξηγείται η τέχνη με το λογικό, με αναλύσεις, κανόνες και κανονικότητες συγκίνησης κι επιρροής. Τα έργα έχουν ήδη διαφύγει προς τον εσωτερικό ατομικό κόσμο, τον τόπο προέλευσής τους, εμπαίζοντας τις ταπεινές κι ανεπαρκείς λέξεις που προσπάθησαν άτεχνα να τα εξηγήσουν. Z.G. (σκέψεις που δημιουργήθηκαν μετά από συζητήσεις με τους αγαπημένους φίλους που συμμετείχαν στα μαθήματα βυζαντινής αγιογραφίας του ζωγράφου, Σεπτέμβριος 2012 – Ιούλιος 2013)
Posted on: Wed, 25 Sep 2013 18:02:27 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015