Dear Zomi te, Tuni pi sung Sia Do Khup thu ngen (Siamsin Seminar 2012) ka na ngai kha a tua tung tawn in, a ma ngen Chin min zang leng met na ding thu a gen pawl khat hong kum nuam ing. 1.Chin state sung ah, ei le ei chin a ci ki e om kei a, a hi zong a a mau Chim min deih in, Chin min tan ding lua uh hi. Chin min tawh ham phat na om ding. Thusim om ding. (Sia Do Khup) Keimu na: Chin min tawh ham phat na om hi ding hi ci cih ding hun hi ka sa nawn kei hi. Bang han ciam cih leh hi thu pen e kan tan sa thu hi a. Mang pau in ci leng Past tense hi. Future tense hi lo hi. Ka cih nop na ah, Chin min tawh ei kal suan zawh sawt mah mah ta a, tua sung teng bang hamphat na e ngah khin hiam ci et ding hi zaw ding hi. Chin min e zat leh, met na lam dang sut na lam dang hong om tuam in ka um kei hi. E theih sa thu a hi man in tuni ciang e kal suan na tung tawn in bang ham phat na ngah e hiam cih ki dot ding hun hi zaw sa ing. Chin min den ten e ham phat sa na thu te hong ngen dih ve vua? Hakha: Hakha ten a hih leh Chin a deih ding mah uh hi. Chin state capital pen Hakha a hih na tawh ki zui ing, ham phat na tampi ngah khin uh hi. A mau Chin deih kei, ut kei mawk leh Chin state capital zong Hakha hong hi thei nawn lo ding hi. Tua hi leh a mau a ding sup na lian pen hong hi ding hi. Chin state budget en leng zong, Tedim in khat a ngah ciang Hakha in 5 bang 10 bang a ngah hi. Tu ma khat 2 kim lai a, Chinworld media a hong suak Health lam tawh ki sai Chin State, budget na en le un cin, ki tel ma mah hi. Tu nai a ding in ci leng, Hakha in mobile SIM card bang zah ngah khin a, Tedim in bang zah ngah khin hiam? Falam: Chin radio program ah Falam pau ki zang hi. Chin ut kei mawk uh leh Falam pau ki zang lai ding maw? Radio ah Falam pau a ki zat na zui ing, ham phat na tampi ngah uh hi. Eg. Radio Free Asia, BBC cih ne neng te ah Chin program a om ciang, Falam pau mah hong zang pah uh hi. Hi in a mipi tampi mit vak sak a, Media lam ah tampi ma dawk sak hi. Eg. Chinworld media zong Falam te a hi. Falam population pen Zomi te population e a lang zong pha zo lo ding hi. Tua ban ah, Zomi te sik san in District capital a ngah mitmek uh hi. Zomi te om kei leh a mau leh a mau District khat in ding zo peuh mah lo ding hi. Zomi te e hih leh ei leh ei District a ding zo lua ding din mun e hih hi. Cho: Cho (Mindat) te in zong in zong Chin min nuai ah, Radio program hong ngah leu leu uh hi. Cho mi buppi pen zomi te e seh 4 suah seh 1 khawng hi lel ding uh hi. Zomi te pen Kale valley, Tedim Tozang ah 300,000 kim bang ki pha thei ta ding a, Cho te a hih leh Mindat, Kanpalet ah 100,000 pha nai lo kha ding hi. Zomi: Bang ngah e hiam? U Lian/ Za Lian cih lo mipi leh gam a ding in bang ham phat e ngah hi hiam? Namdang ten a ngah ding zah uh sang a tamzaw ngah uh a hih mah in Chin a ut uh hi ci in ka mu hi. Zomi te bel e ngah ding zah zong e ngah zo lo hi. 2. Myone 11 te kumpi na ut hiam? Myone 3 te kumpi na ut hiam? (Sia Do Khup) Keimu na: Den a e ngen sa mah bang in, Chin min tawh kal suan na ah Zomi ten U Lian tampi e ngah hi. Tua a hih man in tuni ciang dong mah U Lian leh makai pawl khat in Chin ip lah mah mah ing mu ing. Chin min tawh kal suan leng ni dang lai dan mah in Zomi ten U Lian tampi e ngah ding lam et om hi. Guai aw, ken bel Chin state uk ding Zomi u lian tampi e neih sang, Zogam puah ding town officer no khat deih huai sa zaw ing. Mimal ham phat na sang mipi hamphat na ding en zaw ni. Myone 11 ah kumpi sap ding e sawm sang, Myone 3 puah ding sawm zaw leng bang a ci tam. Kump e ut ve ve leh lah Myone 300 val kumpi (Kawlgam kumpi) sawm vet hi. 3. CNF: Gal ki do a hih mah in khat le khat a ki kap ding mah hi. Ka sanggam pa zong galkap thautawi khat a hi mah in a mau kap kei leh ka sanggam pan a kap ding hi. (Sia Do Khup) Keimuh na: Nidang a CNF te gamtat na te bel thu khat ci phot ni in, tu hun tu lai tak a gam tat na en pak ni. Mipi 70,000 val deih loh pi pi a zum hong hon uh pen a mau zia (character) ki lang sak hi. Tuni ciang dong mah hong hamtang bawl, ki khel tuan nai lo ci ki lang mah mah hi. Mawh nei lo, a kap lup te uh zong tuni ciang dong officially in thum na hong nei nuam tuam nai lo uh hi. Hi te pen kawl kumpi sang lau huai zaw thei ding hi. A mau tawh a baih pen e ki bel nop leh ei leh ei Zomi ki ci leng, a mau tawh (Chin) te tawh a ki sak lo hi pah hi hang. Ki toh toh na ding zong hong om nawn lo ding hi. 4.Zomi teng bek hi leng, Theizang, Sihzang, Zo ci in ki lem lo ding lau huai hi. (Sai Do Khup) Keimu na: Pasian in mi nam khat ding a hong pawl a hi mah in, Zomi te din mun hoih tak en leng hi tu patua luat ding om ka sa kei hi. Zomi a ki ci teng e teng khawm hi. E mun e mual ki bang hi. Genteh na in. kei pen Mualbeem khua mi khat ka hi hi. Ka pu te uh ma kai ing Zawngkong-Mualbeem lampi na sial uh hi. Hi bang in a sial uh ciang in, SSNP cih ki pawl na khat na pawl in tua min tawh na na sem uh hi. SSNP e cih in Sukte, Sihzang and Ngawm Pawl ci na hi a, Mualbeem-Zawngkong lam pen Sihzang (Limkhai), Theizang(Mualbeem) leh Ngawm te ki pawl a ki to a hi hi. E mun e mual ki bang e hih man in, ki pawl lo a pha mawh hi. E sup le sum khawm, e met leh a met khawm ding te e hi hi. SSNP min tawh tuni ciang dong mah, kum khat in khat vei bawlung pawi ka nei lai uh hi. Kale-Kabaw valley ah a teng khawm Zomi te vi ve e hi man in, e sut le sum khawm e met le met khawm ding mi nam khat hi e hi hi. Kawlpi-Rih tawmaw lampi in Laitui, Sihzang, Tedim te zat khawm lampi a hi mah bang in e met khawm ding hi. Cikha-Khampat lam zong a to pa Sia Vum Nang te khua Siapi mual te bek hi lo hi, Zo leh Thado te tampi in zong met pih ding hi. Kei pen Tungdim suan hing a, ka sanggam te uh Zo sung ah tampen in Sihzang, Paite leh zomi nam tuam tuam sung a zong om uh hi. Thado sung ah zong ka sanggam te uh om a, a mau leh a mau Lhungdim ki ci uh hi. Kua pai tuan dng ka hi hiam? A vek in ka sanggam te hi. Nozong tua dan tek hi in hong um ing. Khang lung ten Sialvom leh Sialvom ki ngai a ci mah bang in ham ki bang, dan ki bang khua khat mi, Theizang mi Sihzang mi ci te ei leh ei nop e ki sak pen a hi ding mah hi. E tel siam tek in, e ki bat loh na te sang e ki bat na, e mun e mual a ki bat na, a sum khawm a met khawng din te e hi na te mang hi lo ing, Pasian um peuh leng, pau ke tel Zomi te ki lem lo ding lua huai lo lua hi. Note: Sia pa Sia Do Khup pen ka zat tak mah mah Pasian sathau nil khat a hi a, a mah mimal a, ka do na/lang pang na hi peuh mah lo hi, Zomi te hamphat ta tak na ding vei na tawh keimu na a kum bek ka hi hi. Chin min tawh kalsuan leng Zomi te a ding hamphat na tampi om tak ding a hi leh zong e zat sa Chin zat ding a lang pang ka hi kei hi. Sia Do Khup gen ci a ka quote te pen a ma kammal zat lian hi khin lo a, video sung a ka mu a ngen nop thu kei tel dan a, ka tom lak sak hi. https://youtube/watch?feature=player_embedded&v=xtnvKwutTXY#at=127 Pasian in Sia Do Khup a ma min leh gam a ding in hong za sak sem sem ta hen. Lai at, Mungsen
Posted on: Sun, 28 Jul 2013 07:18:28 +0000