TÜRK EDEBİYATINDA ŞAİRLER ,YAZARLAR ve ESERLERİ HALK ŞAİRLERİ Aşık EDEBİYATI: 17.yy: Halk şiirinin en parlak olduğu zamandır. Kayıkçı Kul Mustafa:Yeniçeri şairi.(Osmanlının Bağdat seferini anlatan Genç Osman Destanı şiiri meşhur) Aşık Ömer:Osmanlıyı karış karış gezmiş,en çok eser bırakan saz şairi.Divan şiiri de yazmış;ama koşma ve semaileriyle ünlü Karacaoğlan:Çukurova ,Maraş civarında yaşamış halk şairiDiğer şairlerin aksine divan şiiri etkisinden uzak durmuştur.Koşma ,semai ve varsağı türünde şiirler yazmıştır.Aşk ,doğa ayrılık temalarını şiirlerinde kendine özgü söyleyişle yazmıştır. 18.yy: Gevheri,Dertli:Divan şiirinden de etkilenmişlerdir. 18-19.yy Bayburtlu Zihni:Taşlama şairi olarak bilinir(Başından geçen olayları anlattığı Sergüzeştname adlı eseri var)19.yy: Dadaloğlu:Koçaklamalarıyla bilinir.Şiirleri sözlü kaynaklarla günümüze gelmiştir.Diğer şairlerin aksine divan şiirinin etkisinden uzak şiirler yazmıştır. Erzurumlu Emrah.Divan şiiri ve tasavuftan etkilenmiştir. Seyrani:Aşık ve divan şiiri yazmıştır.Hiciv şiirleriyle tanınır. 20.yy: Aşık Veysel Şatıroğlu:Sivas’ın Şarkışla İlçesi,Ahmet Kutsi Tecer sayesinde tanındı (Dostlar Beni Hatırlasın) TEKKE EDEBİYATI: 13.yy: Yunus Emre:İlahileriyle tanınır.Risaletün Nushiyye,divan 14.yy Hacı Bayram Veli:Ankara;da yaşamış.(Makalat) 15.yy: Kaygusuz Abdal:Şathiyeleriyle bilinir.Budalaname 16.yy:Pir SultanAbdal:Nefes türündeki şiirleriyle tanınır. 17.yy:Niyazi Mısri:Tasavvufi didaktik şiirleriyle tanınır. 18.yy:Erzurumlu İbrahim Hakkı:Marifetname ansiklopedik eser HALK HİKAYELERİ Türk hikayeler:Dede korkut,Köroğlu,Kerem ile Aslı,Aşık GaripArap hikayeleri:Yusuf ile Züleyha,Battalname,Leyla ile Mecnun Hint-İran Hikayeleri:Ferhat ile Şirin,Kelile ve Dimme DİVAN ŞAİRLERİ 13.yy: Mevlana Celaleddini Rumi:Mesnevi(Tasavvuf düşüncesi dini hikaye biçiminde anlatılmıştır.dili Farsça) Mecalis-in Seb’aDivan-ı Kebir (şiirlerini topladığı eser)Mektubat,(dinikonulardaki mektuplar) Fihi Ma fih(Görüşlerini açıkladığı sohbet konuşmaları) Sultan Veled:Mevlana’nın oğlu Şeyyat Hamza:Yusuf ile Züleyha adlı mesnevisi var Hoca Dehhani:Divan şiirinin bilinen ilk temsilcisi 14.yy: Gülşehri:Feridun Attar’ın Mantıkut Tayr eserini çevirdi Aşık Paşa:Türk dilinin gelişmesini sağlayan şair.Mesnevi tarzında yazdığı Garipname adlı eseri meşhur.Eserede Türk diline önem vermeyen devrin aydınlarını eleştirmiştir. Kadı Burhnettin:Hükümdar şair Tuyuğlarıyla tanınır. Ahmedi: Mesnevi tarzında yazdığı İskendername,Cemşid,i Hurşid 15.yy Şeyhi:Tıp la uğraşmıştır.Hüsrev ü Şirin mesnevisi,Harname Ahmet Paşa:devrinin en büyük şairi,Üstad olarak bilinir. Necati Bey:Şirlerinde atasözü deyim ve Türkçe kavramlar kullandı Süleyman Çelebi:Mevlit kasidesinin yazdı. Ali Şir Nevai:Çağatay edebiyatının kurucusu.Hamse sahibi,Muhakemetün Lugateyn(Türkçe-Farsça sözlük)Mecalis-ün Nefais (ilk şairler tezkiresi),Mizanül Ezvan,Divan 16.yy. Fuzuli:Türkçe,Arapça,Farsça divanı var Zati: Kasideler yazarak geçimini sağlamıştır.Baki’nin hocası Baki:Kanuni’nin himayesinde yaşamıştır.Kanuni Mersiyesi meşhur.Şairler Sultanı olarak bilinir. Bağdatlı Ruhi:Divanındaki Terkib-i Bentdiyle tanınır. Taşlıcalı Yahya:Hamse sahibidir Yusuf ile Züleyha mesnevi 17.yy:Nef-i:Hiciv şairi.Siham-ı Kaza Nabi:Didaktik şiirleriyle tanınır.Hayriyye,Hayrabat şiir kitapları ile Tuhfetül Harameyn adlı mensur gezi kitabı var Naili:Sebk-i Hindi (Hint Tarzı)temsilcisi Gazelleri meşhur. Neşati,Şeyhülislam Yahya 18.yy: Nedim:Lale devri şairi. Şarkılarıyla tanınır.din dışı şiirler yazmıştır. İstanbul ağzıyla şiirler yazmıştır.Hece ölçülü tüküsü var Şeyh Galip:Divan şiirinin son büyük temsilcisidir.Sebk-Hindi etkisinde şiirler yazdı Nabi’nin Hayrabat’ına nazire olarak Hüsn_ü Aşk mesnevisini yazdı. Divan Edebiyatında Nesir Aşıkpaşazade:1500 lü yıllara kadarki Osmanlı Tarihini kronolojik olarak anlattığı Aşıkpaşazade Tarihi adlı eseri var. Sinan Paşa:Süslü nesrin en önemli temsilcisi.Tazarruname Mercimek Ahmet.Nasihat eseri Kabusname hikayeler var Evliya Çelebi:Sade dille abartılı gözlem yetenegiyle 10 ciltlik Seyahatname adlı eseri önemli Katip Çelebi:Tarih,coğrafya,tıp,astronomi konularında bilgi sahibi Fezleke-tarih eser Cihannüma-coğrafya Keşfü’zZünun –Bibliyoğrafya eseri 14500kitap ve yazar alfabetik olarak verilir Seydi Ali Reis:Mirat-ül Memalik Yirmisekiz Çelebi Mehmet:Lale Devri’nde Fransa’da elçilikte görevli iken Paris’i anlattı Sefaretname’si meşhur. Naima:Osmanlı vakanüvisti(Naima Tarihi) Ahmet Cevdet Paşa:Osmanlı Tarih yazarı(12 ciltlik Omsalı TarihiAdlı eseri meşhur.Ayrıca Mecelle’nin hazırlanmasında görevli. TANZİMAT EDEBİYATI 1.DÖNEM SANATÇILARI Şinasi :İlk özel gazete Tercüman-ı Ahvali Ağah Efendi ile çıkardı.İlk noktalama işaretlerini kullandı.ilk şiir çevirisi,ilk yerli tiyatro,ilk makale ona aittir.İlk defa halk kaynaklarından yararlanan odur.(dil ve folklor )Hak vatan millet kavramlarını ilk o kullanır.Dili sade amacı halka ulaşmaktır.Tiyatro.Şair Evlenmesi Atasözü derlemesi: Durub-u Emsali Osmaniye Şiir Tercümesi: Terceme-i manzume(La Fontain,Racine ve Fenelon ‘dan çeviri şirler yapmıştır.Kendi de şiir yazmıştır.) Ziya Paşa: Terkib-i Bent ve Terci,i Bent’leriyle tanınır.Hayrabat adlı antolojisi var.Şiir ve İnşa adlı makalesinde divan şiirini eleştiri. Namık Kemal Harabat’ına karşı Tarib-i Harabatı ve Takip adlı eserleri yazdı. Zafername:nazım nesir karışı eser Rüya.edebiyatımızdaki ilk mülakat eseri kabul edilir.Emil :J.J. Rousseau’dan yaptığı çeviri eser. Namık Kemal:Vatan Şairi.Hürriyet Kasidesi,Vatan Yahut Silistre tiyatrosu,İntibah(ilk edebi roman)Cezmi (ilk tarihi roman)Zavallı Çoçuk-Gülnihal,Akif Bey,Kara Bela,Celalettin Harzemşah-Düzyazı :Evrak-ı Perişan-Eleştiri:Tahrib,i Harabat Ahmet Mithat Efendi:En çok eser veren sanatçılardan biri Roman:Hasan Mellah Hüseyin Fellah, Felatun Beyle Rakım Efendi, Pariste Bir Türk ,Henüz On Yedi Yaşında,Hikaye:Letaif-i Rivayet(ilk hikaye)ayrıca gazeteci ve gezi yazarı Şemsettin Sami:Dil sözlük ve ansiklopedi çalışmalarıyla tanınır.Sözlük:Kamus-ı Türki(ilk sözlük) Çeviri:Sefiller,RobinsonRoman:Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat(Edebiyatımızınİlk roman örneği) Ahmet Vefik Paşa:Bursa’da valilik yaparken tiyatronun gelişmesi için çalışmıştır. Moliere’den çeviriler yapmıştır. 2.DÖNEM SANATÇILARI Recaizade Mahmut Ekrem:Yeni edebiyatı savunmuş göz için kafiye anlayışı yerine,kulak için kaflye anlayışını benimsemiştir.Eski şiiri savunan Muallim Naci ile tatışması meşhurdur. (Recaizade’nin Demdeme’sine karşılık Muallim Naci Zemzeme’yi yazmıştır.) Şiir çevirileri var.Roman:Araba Sevdası(İlk realist roman)Tiyatro:Çok Bilen Çok Yanılır,Vuslat, Atala, Afife AnjelikEleştiri,Hikaye türlerinde de eserleri var. Abdülhak Hamit Tarhan:Tanzimat şiirine biçim ve içerik yönünden yenilik getiren asıl sanatçıdır.Şiir:Makber,Sahra Tiyatro:Macera-yı Aşk,İçli Kız,Duhter-i HinduEşber,Fitnen,Tarık Nesteren, Sami Paşazade Sezai:Hikaye ve roman yazarı.Sergüzeşt romanı-Küçük Şeyler adlı hikayesi(edebiyatımızdaki kısa hikaye türünün ilk örneği)Şiirde romantizm,hikayede realizm etkisi görülür. Muallim Naci:Recaizade Ekrem’le münakaşası meşhur.Eski edebiyatın savunucusu olarak bilinir.Mehmet Akif ve Tevfik Fikret2i etkilemiştir.Demdeme(eleştiri)Islahat-ı Edebiye(Edebi Bilgiler)Lugat-i Naci(sözlük) ve şiirleri varNabızade Nazım:Hikaye ve roman yazarı.Realizm ve naturalizmin etkisi görülür.Roman:Karabibik(ilk köy romanı),Zehra Servet-i Fünun (Edebiyat-ı Cedide) Tevfik Fikret:Parnasizm etkisi görülür.Serbest müstezatı Türk şiirine yerleştirdi.Sone’yi ilk o kullandı.Çocuklar için hece ölçüsüyle Şermin’i yazdı.Rübab-ı Şikeste,Rübaba-ın Cevabı, Haluk’un Defteri,Tarih-iKadim,Doksan Beşe Doğru Cenap Şehabettin: Sembolizm akımına yakın şiir anlayışı var.Şiirde musiki ve ahenge önem verir.Şiir,tiyatro, Makale özdeyiş kitabı var Gezi:Hac Yolunda,Avrupa Mektupları Halit Ziya Uşaklıgil:Realizm etkisinde kalmıştır.Batılı anlamda ilk eser veren sanatçımız.Şiir,tiyatro,anı,hikayeleri var.Roman:Mai ve Siyah,Aşl- MemnuKırık Hayatlar,Bir Ölünün Defteri,Sefile,Nedime Mehmet Rauf:Şiir,tiyaro ve hikayeleri var Eylül adlı ilk psikolojik romanıyla tanınır. Hüseyin Cahit Yalçın:Fransız İhtilalini konu eden Edebiyat ve Hukuk Makalesi yüzünden Servet-i Fünun Dergisi kapatıldı. Fecr-i Ati EDEBİYATI: Edebiyatımızda bildiri yayınlayıp kurulun ilk topluluk“Sanat şahşi ve muhteremdir” görüşünü savunmuşlardır. Ahmet Haşim.Sembolist şair.Şiir hakkındaki görüşlerini Piyale adlı şiir kitabının önsözünde “Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar” adlı yazısıyla belirtir.Gezi:Franfurt Seyahatnamesi- Deneme: BizeGöre, Gurabahane-i Laklakan Şiir:Piyale,Göl Saatleri Milli Edebiyat: Ömer Seyfettin,Ali Cenap Yöntem ve Ziya Gökalp’in çıkardığı Genç Kalemler dergisi etrafında oluştu Mehmet Emin Yurdakul:Şiir.Türk Sazı,Türk Şiirler Ziya Gökalp:Türkçülük akımının öncüsü,Mitoloji ve folklordan Dede Korkut Hikayeleri’nden yararlandı Şiir.Kızıl Elma,Altın Işık,Yeni HayatDüz Yazı:Türkleşmek-İslamlaşmak-Muasırlaşmak,Türkçülüğün Esasları Mektup :Malta Mektupları Ömer Seyfettin:Hikayeleriyle tanındı.(Mopasan tarzı)Milli bilincin oluşması için::Bomba Bahar ve Kelebekler,Prima Türk Çocuğu,Beyaz LaleTarihsel övünç kahramanlık üzerine.Pembe İncilli Kaftan,Topuz ,Başını Vermeyen Şehit,Cahillik ve bilgisizlik üzerine.Falaka,Kurbağa Duası,Yalnız EfeÇocukluk anıları:Kaşağı, AndEfruz Bey adlı uzun öyküsü Her dönemin aydın geçinenlerini Metmet Fuat Köprülü:Edebiyat tarihi üzerine çalışmalarıyla tanınır.Edebiyatımızı destan çağından itibaren bir bütün olarak ele almıştır.Bilinmeyen birçok şair ve yazarı tanıtmıştır.Eserleri:Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar,TDE Hakkında Araştırmalar,Türk Saz Şairleri,Türk Edebiyatı TarihiTürkçülük akımının diğer sanatçıları Hamdullah Suphi Tanrıöver(Hitabetleriyle tanınır-Dağ Yolu)- Ahmet Hikmet Müftüoğlu(Haristan ve Gülüstan,Çağlayanlar,Gönül Hanım) Ali Canip Yöntem(Genç Kalemler Dergisi’ni çıkardı) Milli Mücadele Edebiyatı: Yakup Kadri Karaosmanoğlu:Toplum için sanat ilkesine bağlı kaldı.Eserleri.Kiralık Konak:1.Dünya Savaşı öncesini,Hüküm Gecesi:II.Meşrutiyeti,Sodom ve Gomore:Mütakere dönemini,Yaban:Kurtuluş Savaşı’nı anlatır.Nur Baba,Hüküm Gecesi Panaroma,Ankara, Hep O Şarkı,Bir Sürgün diğer romanları Şiir,Hikaye,Oyun,Anı(Zoraki Diplomat)Monografi makale yazdı. Halide Edip Adıvar:Kadın psikolojisini ele aldığı bireysel romanları:Handan,(Otobiyoğrafik roman),Kalp AğrısıKurtuluş Savaşı’nı anlattığı:Ateşden Gömlek,Vurun Kahbeye, Zeyno’nun Oğlu,Doğu-Batı ilişkileri ve toplumsal konularda yazdığı:Sinekli Bakkal,Tatarcık,PanayırÖykü:Dağa Çıkan KurtAnı:Mor Salkımlı Ev,Türk’ün Ateşten İmtihanı BATI EDEBİYATI: Sokrates:Yazılı eseri yok.(Ahlak felsefesi) Platon(Eflatun):Sokrates’in öğrencisi.Bilinen eseri:Devlet.Hocası Sokrates’in ağzından görüşlerini yazmıştır. Aristotales:Hocası Platon’dan farklı düşünür.Eseri:Politika Dante:İtalyan edebiyatı İlahi Komedi Montaiğne.Fransız Deneme yazarı Corneille.Klasik akım trajedi sanatçısı.”Le Cid”adlı oyunu klasik akımın kurallarını yıkar.Eleştirilen eseridir. La Fontaine:Ünlü fabl yazarı.Yunan edebiyatı’nda ezopmasallarından etkilenmiştir.Ağustosböceği ile Karınca,Karga ile Tilki , Kurt ile Kuzu,Aslan ile Fare(Orhan Veli kazandırıdı) Moliere:Ünlü komedi yazarıKlasizm akımı temsilcisi.Cimri,Tartuffe,Hastalık Hastası,Kibarlık Budalası,Zoraki TabipRacine.Klasik akım trajedi yazarı. Montesquieu:Filozof Kanunların Ruhu Üzerine adlı eseri var Voltaire.Trajedi yazarı.Düşünür.Romantizm akımı. J.J.Rousseau:Filozof.Emile,Toplum Sözleşmesi,İtiraflar Stendhal.Realist yazar.Kırmızı ve Siyah ,Parma Manastırı Lamartin:Klasizm de romantizme geçen şair.(Osm.İmp.Gelmiş) Balzac:Realist akım roman yazarı.Goriot Baba,Vadideki Zambak Victor Huğo:Romantizm kurucusu.Roman:Sefiller,Notre Dame’nin Kamburu,TiyatroHernani Şiir.Sonbhar Yaprakları Gustave Flaubert:Madam Bovary(Realizmin zafer eseri) Emile Zola:Naturalizmin kurucusu.Nana,Germinal,Meyhane Alphonse Daudet:Naturalizmin etkisinde kalmış Fransız yazar Mallarme:Sembolizmin temsilcisi. Andre Gide:Fransız edebiyatının ünlü deneme ve roman yazarı. Goethe:Romantik şair ve yazar.(Faust adlı tiyatrosu meşhur) Shiller:Alman şair.(roman:Wilhelm Tell,Haydutlar) Shakespeare:İngiliz oyun yazarı.Komedileri olsa da trajedileriyle tanınır.(Romeo Juliet,Henry,Yanlışlıklar Komedisi,Venedik Taciri Jul Sezar,Hamlet,Macbeht,Kral Lear) Bacon:İngiliz deneme yazarı (Montaiğne’den sonra gelir) Daniel Defoe:İngiliz roman yazarı (Robinson Crusoe) Lord Byron:İngiliz romantik şair(Şiir:Don Juan) Charles Dickens: Realist roman yazarı(Oliver Twist, DavidCopperfield, İki Şehrin Hikayesi,Antikacı Dükkanı Bernard Shaw:Komedi oyun yazarı Komediyi eleştirilerinde araç olarak kullanır.Sempatik Anti Kahramanları ilgi çeker Puşkin:Rus,şair,roman ve oyun yazarı(Roman:Yüzbaşının Kızı) Gogol:Rus roman oyun yazarı(roman.Ölü Canlar) Turganyev:Rus realist roman yazarı(Roman:Babalar ve Oğullar) Dostoyevski:Realist roman yazarı.(Yeraltından Notlar,Suç ve Ceza,Ölüler Evinden Anılar,İnsancıklar,Kumarbaz,Budala,CinlerDelikanlı,Karamazov Kardeşler Tolstoy:Realist roman yazarı.(Kazaklar,Savaş ve Barış,Anna Karenina,İvan İviç’in Ölümü,Diriliş,Hacı Murat Maksim Gorki:Öykü ve roman yazarı. Toplumcu gerçekçi(Ana) Cervantes: İspanyol roman yazarı(Roman .Don Kişot) Edgar Allan Poe: Amerikan sembolist şair(Polisiye romanlarıyla meşhur(Morg Sokağı Cinayeti) Mark Twain:Güldürü ustası.,gazeteci-Tom Sawyer’in Maceraları Jack Landon:Hikaye ve roman yazarı(Beyaz Diş,Deniz Kurdu) Ernest Heminway:Silahlara Veda,Çanlar Kimin İçin Çalıyor Jhon Steinbeck:Roman. Fareler ve İnsanlar,Gazap Üzümleri
Posted on: Thu, 22 Aug 2013 13:54:04 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015