YAHUDİLİK ÜZERİNE...BELGİN AKSOY...BU gene uzun bir açıklama gerektirebilir. İsrailoğulları kavramı Eskii Ahitten kalan bir tabir. Eski Ahiti etnografik bilgi edinme maksadıyla okursak, Ibrahim şahsiyetinden olaya dahil olmak gerekir. İbrahimin Ur kentinden (Mezopotamyanın güneyinde bir yerler) geldiği ve Harrana gittiğinden dem vurulur. Önemsenmesinin sebebi tanrı konseptindeki temel değişikliği yapmış olmasıdır: Gözle görünmeyen, herşeyi kuşatan ve her şeye hakim tek tanrı, başka tanrılara ibadet edilmesinden hiç hazzetmeyen kıskanç bir tanrı. İbrahim orada burada gezinen bir bedevidir. Şehirli olduğunu pek düşünmeyiz. Yolu ta Mısıra kadar gitmiştir. Hikaye malum, karısı Sara dan çocuğu olmaz, ama cariyesi hacerden olur (İsmail), sonra rabbinn bir mucizesiyle Sara da İshakı doğurur. Yahudi inancında İbrahimin kurban etmeye kalkıştığı evlat budur. Müslümanlar İsmail diye tutturur. Lakin bu İsmail de Arapların atası kabul edilir. Ishaktan Yakup olur ve Yakuptan da 12 evlat, bunlardan 10 tanesi Leanın doğurduklarıdır iki tanesi de Rahelin. Ama hepsi İsrailoğulları olarak bilinir. Biliyoruz ki İbrahim Filistinde de yaşamış. Hatırladığım kadarıyla Beytüllahim denen yer onun mezarının olduğu sanılan yer. Vaadedilmiş toprak haline gelmesinin sebebi Musa. Ama Musanın kitaplarının Babil sürgününde, buralara geri dönmek için yanıp tutuşan gelenekçiler tarafından yazıldığını unutmamak lazım Neden vaadedilmiş bunu anlamak için bu israil oğullarının neden Mısıra gittiklerini hatırlamak lazım. Yusufun (Yakupun en kıymetli evladı) onu kıskanan ağabeyleri tarafından satılması ile başlıyoır. Mısırda Potifar diye birisine düşüyor. Hikaye malum. Yuısuf kardeşlerinin Mısıra gelmesini sağlar ve bu şekilde İsrailoğulları Filistinde kalıp açlıktan ölmekten kurtulurlar. Sonrası sayıca artmaları köleleştirilmeleri falan filan ve saire. Böyle bir ortamda Musa çıkıp onlara Tanrinin onlara Filistini vaadettiğini söylüyor ve en büyük ideolojik gerekçe de bu şekilde yaratılmış oluyor. Çünkü o topraklara dönemk tanrının emri gibi bir şey. ,Bu işin yazılı belge kısmı. Arkeolojik veriler bize Filistinde daima insanların yaşadığını göstermiş durumda. Yahudilerin maddi kültürünü geriye götürürken neyiş kriter alacağız? Yahve ibadeti en mantıklı dayanak olur. Bu da bildiğim kadarıyla İlk Tuç Çağına kadar gider ama filolojik belgelerde tasdiki olduğundan pek emin değilim. İÖ 3000-2000 arasında söz etmekteyim. Lakin bu erken dönemlerde Yahvenin tek tanrı olmadığını da biliyoruz. Mesela bir de karısı var idi: Aşara. Ancak Aşara Asur istilaları zamanında gümbürtüye gidiyor. Çünkü insanların bereket tanrıçasına değil, savvaş tanrısına ihtiyaçları var. Bu şekilde Yahve her şeyin hakimi olarak ortaya çıkıyor. Aşara tapınımına ilişkin arkeolojik belgeler de var. Ancak Asur istilaları zamanında tanrı resmi yapmak da yasaklanıyor.Onunla birlikte Aşara kültü de yasaklanıyor. Eski Ahit!in bize sunduğu bilgiler doğrudan tarihsel olaylar değil, ancak tarihi olayların etkisi altında yazıldığı için bir toplumun hem kendisini hem de tanrısını ifade ediş biçimi olarak kabul ediyoruz. Alman protestanlarının şöyle bir yaklaşımı vardır: Incil tanrının ağzından çıkmamıştır, insanların ama, tanrıyla karşılaşmalarını ve deneyimlerini anlatır... Aydınlanma sonrası yaklaşımlar tabii bunlar... Gene bir arkeolojik not düşmek gerekirse, Ürdün, Filistin ve Lübnan, Arap yarımadasından kopup gelen bedevilerin uğrak yeri. Amurru, Kanaan eski isimleri. Filistin adı buraya Demirçağı başında (İÖ 10.yy) olasılıkla Ege havzasından göçen Filistlerden gelmedir. Onlar geldiklerinde de burada zaten Yahudiler vardıu. Davut da bir sabi idi o zamanlar, Eski Ahit böyle yazar, o filistlerin dev savaşçısı Goliat iki taş atarak öldürmesi sbebiyle bunu yahudiler kral yapmışlar. Aslında özetlemek gerekirse Araplar da yahudiler de birbiri ile akraba, ibrabice ve arapça birbirine yakın diller. Bu arada söylemeyi unuttum. İbranice uzunca bir süre sadece Eski Ahit dili olarak karşımıza çıktı. Mesela İsa zamanında yahidiler Filistinde aramice konuşuyorlardı ki bu da Arapça ve İbraniceyle akraba bir dil. İbranice ancak Israil devleti kurulduktan sonra yeniden canlandırıldı, biraz sunibir şekilde. Yoksa yahudilerin anadili, daha önce de yazdığım gibi önemli ölçüde yaşadıkları ülkeninkine yakın, ama hakkını teslim etmek gerek, aynı değil!
Posted on: Wed, 04 Dec 2013 17:16:50 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015