Crkva Svetog Prokopija Najveće i naznačajnije mesto u Toplici, njen privredni, politički, ekonomski i administrativni centar od davnina, jeste Prokuplje. Udaljeno od Niša 29 kilometara jugozapadno, na magistralnom putu za Kosovo, odnosno Kopaonik. Nalazi se na okuci reke Toplice, uokviren šumovitim planinskim masivima Jastrepca, Kopaonika, Pasjače i Radana, gde se poslednji planinski ogranci sastaju. U podnožju brda Hisar, u prelepom prirodnom ambijentu, krajem IX i početkom X veka sagrađena je crkva Svetog Prokopija.S obzirom na vreme izgradnje ova crkva spada u najstarije crkvene građevine u Srbiji.U to vreme Toplica se nalazila u sastavu Samuilove države odnosno Ohridske arhiepiskopije. Njen prvobitni izgled delo je majstora Makedonske škole a specifičnost zidanja ove građevine su svodovi i masivni stubovi koji nose lađu crkve, slično starom modelu crkve Sv.Sofije Ohridske.Ovakvo naučno mišljenje izneli su Gabril Millet u svom delu L`ancien art Serbe des eglises i čuveni ruski vizantolog Okunjin. Danas je hram petobrodna bazilika ali je tokom istorije, više puta rušen i prepravljan, tako da je prvobitni izgled u mnogome izmenjen. U XIV veku, na južnoj strani dozidana je grobnica sa tri vrlo mala, mračna i uzana odelenja, u koju je spušteno telo Svetog Prokopija, hrišćanskog mučenika iz doba cara Dioklecijana (IV vek), koje je dotle počivalo u episkopskoj katedrali Sv. Prokopija u Nišu. Posle smeštaja tela Svetog Prokopija, grobnica je bila zazidana i dobro zamaskirana da ga Turci ne bi našli i oskrnavili.Nakon smeštaja tela sveca, građani spontano menjaju dotadašnji naziv grada u ,,grad Sv. Prokopija” , pa ga u svojoj povelji iz 1395.g. tako naziva i Prokupčanka kneginja Milica, supruga kneza Lazara. Sveti Prokopije je,inače, zaštitnik braka i mladenaca pa se njegovo ime pominje u crkvenom činu venčanja. Pored moštiju Svetog Prokopija crkva čuva još jednu veliku hrišćansku svetinju: delove moštiju Svetog Georgija, hrišćanskog mučenika koji je stradao 303. godine u vreme surovih gonjenja cara Dioklecijana.Ove mošti: tri koščice i parče kože sa kosom, nalaze se u jednom starom srednjevekovnom kovčežiću napravljenom od drveta. Na taj način su mošti svetaca očuvane do danas ali su živopis i freske, na žalost, uništeni. Fresaka ima jedino na srednjem brodu crkve, zatim jedna pri ulazu i jedna ispred žrtvenika. Nad oltarom je predstava Isusa na nebesima u krugu ukrašenom raznim ornamentima, a izvan kruga su simboli četiri jevanđelista: lav, orao, vo i anđeo. Dalje prema zapadu je kružna kompozicija Hrista Spasitelja sa jevanđeljem u rukama, a oko njega su 26 likova raznih svetitelja. Izvan kruga su figure 4 jevanđelista. Na kraju, zapadno od ove scene je kružna kompozicija Bogorodice sa 10 starozavetnih careva, a van kruga su naslikana 8 starozavetnih proroka. Zanimljivo je da se, u grupi svetitelja, nalazi i jedan svetitelj istočnjačkog tipa sa čalmom oko glave, što predstavlja retkost u ikonografiji po našim crkvama i manastirima. S obzirom na vreme kada su freske rađene, 1734. godine, očigledna je namera da se rušiocima crkve stavi do znanja da hrišćanstvo nije religija samo srpskog naroda, već da ima pripadnike i u zemljama na istoku. Freska Sv. Prokopija, pri ulazu u crkvu, prema zapisu koji se nalazi na njoj, rađena je 1861. godine. Ikonostas, u kome ima 33 umetnički izrađenih ikona u vizantijsko-srpskom stilu , primerak je debarske škole iz XVIII veka. Ceo krov hrama bio je nekada od velikih kamenih ploča, koje su docnije upotrebljene za patos kako u hramu tako i u porti van njega. Na zvonari se nalaze tri lepa zvona, jedno veće od drugog. Retko se mogu naći, na ma kojoj crkvi, zvona sa tako melodičnim zvukom kao što su zvona ove crkve. Po jednom zabeleženom predanju, crkvu su u prvoj polovini XIX veka opljačkala dva brata Arnauta i odmah oba poludela. Njihov otac, saznavši ovo, pronađe i vrati sav plen crkvi, a kad su mu sinovi ozdraveli o svom trošku ogradio je crkvu zidom koji i danas stoji. U porti crkve, prilikom skorijih iskopavanja pronađeni su temelji rimskih termi iz III veka. Terme su bile mesto stradanja i mučenja hrišćana pa su iz tog razloga kasnije, na tim mestima građene crkve. U dvorištu crkve Svetog Prokopija nalazi se još jedna crkva iz XIV veka – Jug-Bogdanova ili Latinska crkva. Latinskom se naziva i zbog toga što je u vreme boravka dubrovačkih trgovaca u Prokuplju korišćena za bogosluženje latinskog obreda. Nalazi se na temeljima starog antičkog hrama posvećenog Herkulu, I -II vek. Danas je crkva Svetog Prokopija sedište Arhijerejskog namesnika topličkog, izgrađeni su savremena krstionica i konak. U njoj svakodnevno služe četiri sveštenika a na liturgiji peva i Crkveni hor Svetog Prokopija koji čine građani Prokuplja. Svake godine , 21. jula, grad svečano obeležava gradsku slavu Svetog Prokopija bogatim duhovnim sadržajima i kulturno-umetničkim programom.
Posted on: Sun, 21 Jul 2013 09:36:48 +0000
Trending Topics
Recently Viewed Topics
© 2015